De 42-jarige Jemuel Lampe keek er nogal van op toen een ondernemer hem als 16-jarige op een dag een visitekaartje in zijn handen duwde. ‘Hij zei: je kunt me altijd bellen. Want hij zag wel potentie in mij, en wilde graag dat ik voor hem kwam werken’, vertelde Lampe recent in Trouw. Hij is die woorden nooit vergeten, blikt hij terug. ‘Potentie? Dat had nog nooit iemand tegen me gezegd…’
In de vrouwengevangenis in Nieuwersluis zetelt theemerk Guiltea…
Inmiddels is Lampe zelf die man met dat visitekaartje geworden. Sinds een jaar of 5 heeft hij een koffiebranderij in de gevangenis van Zaanstad. Daarmee hielp hij inmiddels zo’n 70 voormalige gevangenen aan een baan. Zijn bedrijf bouwt hij intussen stap voor stap uit. Zijn ‘Zuivere Koffie‘ kreeg al gezelschap van het theemerk Guiltea uit de vrouwengevangenis in Nieuwersluis. Koekje erbij? Dan kun je terecht bij het aanverwante Jailbird Bakery.
Niet de enige in de koffie
Het is niet de enige ex-gedetineerde die een nieuwe toekomst in de koffie zoekt. In Rotterdam zetelt bijvoorbeeld koffiebar Heilige Boontjes, vorig jaar nog onderwerp van een heuse documentaire, dat in 5 jaar tijd zo’n 120 mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt heeft geholpen. Ook kenden Rotterdam en Den Haag lange tijd de horecaketen Rebelz, waar ex-gedetineerden de kans kregen werkervaring op te doen alvorens door te stromen naar een reguliere baan.
In aanloop naar het songfestival bracht koffiebedrijf Heilige Boontjes zelfs een videoclip uit.
In aanloop naar het songfestival in de stad bracht koffiebedrijf Heilige Boontjes zelfs een videoclip uit waarmee ze de diversiteit in Rotterdam willen laten zien en ‘mensen willen inspireren om mee te vechten tegen discriminatie’, aldus manager Robin ‘Chuck’ Scholten.
Nog veel drempels
Want discriminatie, dat is iets waar ex-gedetineerden nog veel mee te maken krijgen. Ze hebben doorgaans een flinke achterstand als ze de arbeidsmarkt op komen. Slechts 1 op de 5 ex-gedetineerden haalt 3 maanden na detentie inkomen uit werk, bleek in 2015 uit een analyse van het CBS en de Universiteit Leiden. En een grootschalige samenwerking tussen de overheid, het bedrijfsleven en maatschappelijke instellingen draaide in 2019 nog uit op een mislukking. Van de 119 deelnemers vonden er slechts 38 een baan. Van tevoren was ingeschat dat dat er zonder het programma ongeveer 24 zouden zijn.
‘Werkgevers worden veelal geleid door vooroordelen en negatieve associaties.’
Er blijken voor werkgevers nog veel drempels te zijn om met ex-gedetineerden aan de slag te gaan, constateerde Rivany Bishesar, onderzoeker bij de afdeling bestuurswetenschap en politicologie van de Vrije Universiteit, vorig jaar in het onderzoek ‘(On)zichtbare tralies op de Arbeidsmarkt’. ‘Werkgevers worden veelal geleid door vooroordelen en negatieve associaties’, zegt ze.
De vooroordelen opgesomd
Werkgevers denken bijvoorbeeld geen geschikt werk te hebben voor een sollicitant met een detentieachtergrond. ‘Ze menen bijvoorbeeld dat ex-gedetineerden niet zomaar achter de kassa kunnen werken en collega’s denken dat ze opeens hun tassen in de gaten moeten houden.’ Daarnaast denken velen bijvoorbeeld dat ze speciale contracten moeten opstellen of denken ze te maken te krijgen met loonbeslagen.
Veel werkgevers denken dat ex-gedetineerden niet hard genoeg kunnen werken.
Een andere drempel is dat werkgevers verwachten dat ex-gedetineerden niet hard genoeg kunnen werken, door hun detentieperiode zonder werk. Of ze denken dat bijvoorbeeld de werkbegeleiding van ex-gedetineerden intensief zal zijn en relatief veel geld kost. Daar komt bij dat veel werkgevers niet zitten te wachten op inmenging van buitenaf, zoals van reclasseringsambtenaren. Ook zijn ze bang voor imagoschade. En ten slotte blijken veel werkgevers ook de angst te hebben dat ex-gevangenen onrust op de werkvloer veroorzaken, conflicten met collega’s uitlokken en daarmee de organisatie in gevaar brengen.
Radicale aanpak nodig
De vooroordelen zijn zo hardnekkig dat zich drempels blijven voordoen. Daarom is een radicale aanpak nodig, bepleit Bishesar, die daarbij bijvoorbeeld verwijst naar het Open Hiring model. ‘Hoewel werkgevers en collega’s huiverig kunnen zijn voor wie er wordt aangenomen, blijken de vooroordelen in de praktijk vaak onterecht te zijn. Ex-gedetineerden kunnen wel degelijk waardevolle werknemers zijn’, concludeert ze.
‘Wij geloven in het evolueren van detentie naar potentie.’
Maar zou Open Hiring daarvoor de enige oplossing zijn? Niet volgens Hilal Makhoukhi, eigenaar van CurrentWerkt, een uitzendbureau voor ‘werknemers met een afstand tot de arbeidsmarkt’, in overgrote meerderheid ex-gedetineerden. ‘Binnen beginnen is buiten winnen’, zo luidt het motto van dit bedrijf, dat als ‘totaalpartner’ gedetineerden ondersteunt op het gebied van coaching, opleiden en uitzenden en sinds de oprichting in 2018 al ruim 200 ex-gedetineerden aan een baan geholpen. ‘Wij geloven namelijk in het evolueren van detentie naar potentie’, aldus Makhoukhi, die hierover ook een keynote verzorgt op Werf& Live op 27 mei, live vanuit voormalig gevangenis De Lik in Utrecht.
Kansen geven
Alleen nu nog die werkgevers en recruiters meekrijgen dus, in het idee dat een strafblad niet hoeft te betekenen dat je geen waardevol werk meer kunt leveren. En dat het gezegde ‘eens een dief, altijd een dief’ op drijfzand is gebaseerd. Dat kansen geven aan ex-gedetineerden juist betekent dat je de kans verkleint dat ze terugvallen in het verkeerde gedrag.
In de VS zien ze inmiddels dat het zonde is om die talentpool van ruim 70 miljoen mensen over het hoofd te zien.
In de Verenigde Staten begint dat kwartje steeds meer te vallen. Daar lopen inmiddels meer dan 70 miljoen mensen rond met een strafblad. Zonde om die talentpool volledig over het hoofd te zien, zegt bijvoorbeeld miljardair Jamie Dimon, CEO van JPMorgan Chase, al jaren. Maar zijn voorbeeld wordt de laatste tijd ook gevolgd door grote organisaties als bijvoorbeeld Microsoft, McDonald’s, Union Pacific Corp, Best Buy, General Motors, Bank of America, en Walmart.
Tweede kans-coalitie
Samen hebben deze 30 bedrijven de zogeheten Second Chance Business Coalition opgericht. Doel: meer kans op de arbeidsmarkt bieden aan Amerikanen met een gevangenisverleden, en een forum maken voor deelnemers om ervaringen en advies uit te wisselen. ‘Om ervoor te zorgen dat niet iedere criminele veroordeling meteen levenslang betekent op de arbeidsmarkt’, aldus Craig Arnold, CEO van Eaton.
82% van de managers zeggen dat ex-gedetineerden minstens even goed zijn als andere medewerkers.
Een studie van de SHRM en het Charles Koch Institute liet zien dat 82% van de managers die met ex-gedetineerden werken zeggen dat de kwaliteit van hen even hoog of zelfs hoger is dan van medewerkers zonder zo’n smet op hun cv. ‘In deze wereldwijd competitieve economie kunnen we het ons gewoon niet meer veroorloven om meer dan 70 miljoen Amerikanen aan de zijlijn te laten staan’, zoals Dimon het zegt.
Ook in de EU
En hoe is het dan in Europa? Ook in de EU krijgt het onderwerp aandacht. Zo is in Italië sinds vorig jaar met Brusselse steun een initiatief gestart om ex-gevangenen via zogenoemde social impact bonds beter te laten terugkeren in de samenleving – en op de arbeidsmarkt. Dat moet niet alleen voor de betrokkenen een inkomen opleveren, maar bovendien lagere kosten voor de maatschappij als geheel.
‘Met deze proeftuin maken we Nederland ook nog eens veiliger, daar ben ik van overtuigd!’
En in Nederland is bijvoorbeeld een werkgever als Sodexo ook al zeer actief met het thema bezig, in een zogeheten ‘proeftuin‘ samen met Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), dat is uitgegroeid tot een proces dat de facilitair dienstverlener over heel Nederland wil uitrollen. ‘Er is steeds meer aandacht voor social return. Dé manier om samen een werkomgeving te creëren waarin iedereen zich welkom voelt’, aldus HR-manager Barbara van de Ven. ‘En het mooie is: met deze proeftuin maken we Nederland ook nog eens een stukje veiliger. Daar ben ik van overtuigd!’
Meer weten?
Tijdens Werf& Live op 27 mei gaat Hilal Makhoukhi, eigenaar van CurrentWerkt, nader in op het thema ‘Break Free’ en hoe zelfs ex-gedetineerden een waardevolle talentpool kunnen vormen. Meer weten? Inschrijven kan hier:
