Een recente proef met een vierdaagse werkweek in Duitsland leverde opmerkelijke resultaten op: meer dan 90% van de deelnemende werknemers meldde aanzienlijke verbeteringen in hun welzijn, levenstevredenheid en balans tussen werk en privé. Dit uitgebreide proefprogramma, dat meer dan 45 organisaties in verschillende bedrijfstakken omvatte, werd uitgevoerd door 4 Day Week Global in samenwerking met de Universiteit van Münster en adviesbureau Intraprenör. Het is een van de meest uitgebreide studies wereldwijd naar de impact van een vierdaagse werkweek.
Een vierdaagse werkweek leidde in Duitsland tot gemiddeld 38 extra minuten slaap per week.
Werknemers die aan het onderzoek deelnamen, rapporteerden opmerkelijke voordelen. Denk aan: een lager stressniveau, een verbeterde algehele gezondheid en gemiddeld 38 extra minuten slaap per week. Veel deelnemers gaven ook aan dat ze meer fysieke activiteit hadden. In tegenstelling tot de bezorgdheid dat kortere werkuren de productiviteit negatief zouden beïnvloeden, toonden de resultaten bovendien aan dat de totale output stabiel bleef of zelfs verbeterde. Dit wijst erop dat kortere werkweken haalbaar zijn om de efficiëntie op de werkplek te handhaven of zelfs te verhogen.
Model voor andere landen
Dr. Dale Whelehan benadrukte na de proef dat het succes van Duitsland als potentieel model kan worden gezien voor andere Europese landen. De CEO van 4 Day Week Global benadrukte dat het initiatief van Duitsland, als grootste economie van Europa, de weg zou kunnen effenen voor soortgelijke programma’s op het hele continent. Ongeveer 70% van de deelnemende organisaties bleek namelijk van plan door te gaan met de vierdaagse werkweek, wat volgens Whelehan aantoont dat dit model steeds aantrekkelijker wordt ‘als duurzaam toekomstperspectief voor werk’.
‘Dit model wordt steeds aantrekkelijker als duurzaam toekomstperspectief voor werk.’
Duitsland was natuurlijk ook niet het eerste land dat er volop mee experimenteerde. In het Verenigd Koninkrijk lopen al langer – over het algemeen – zeer succesvolle proeven met vierdaagse weken (ondersteund door onderzoekers van de universiteiten van Cambridge en Oxford en Boston College). Hier besloot maar liefst 92% van de deelnemende bedrijven de proef na afloop door te zetten, en maakte bijna 30% er meteen permanent beleid van om mensen 4 dagen in de week te laten werken, met volledig behoud van inkomen. De bedrijven meldden verbeteringen in bijvoorbeeld de productiviteit, het algemene moreel en de teamcultuur.
Ook IJsland liet recent veel positieve resultaten zien. Het bleek hier zelfs goed voor de totale economie, die na invoering van de vierdaagse werkweek (bij in elk geval 51% van de werkenden) beter presteerde dan de meeste Europese landen. Niet alleen kende het land in die jaren een snellere economische groei, ook het werkloosheidspercentage behoorde tot de laagste in Europa. ‘Dit onderzoek toont een echt succesverhaal: kortere werkuren zijn wijdverbreid geworden in IJsland en de economie presteert sterk op verschillende indicatoren’, aldus Gudmundur D. Haraldsson, onderzoeker bij het lokale instituut Alda.
Succes werkt aanstekelijk
En het succes werkt aanstekelijk. Schotland, Wales, de VS, Ierland, en zelfs Zuid-Afrika doen volop experimenten ermee, en er zijn plannen voor meer in Canada, Australië en Nieuw-Zeeland. Ook in België, Zweden, Frankrijk en Portugal is de belangstelling inmiddels groot, en kennen de proeven die ermee gedaan worden over het algemeen bemoedigende resultaten, voor zowel werkgevers als werknemers. Het enige land in West-Europa – of eigenlijk: de hele Westerse wereld – dat tot nu toe eigenlijk een beetje lijkt achter te blijven? Nederland…
Het enige land dat tot nu toe een beetje lijkt achter te blijven? Nederland…
Hier is het bijvoorbeeld nog groot nieuws als een bedrijf als AFAS (foto boven) ermee begint, maar wordt dat tegelijkertijd ook wel afgedaan als curiositeit, en iets wat alleen een goedlopend IT-bedrijf als AFAS (of een verzekeraar als Achmea) zich kan veroorloven. Maar als bijvoorbeeld vakbond FNV pleit voor een 32-urige werkweek, met behoud van 100% loon, of CNV het heeft over een zelfs maar 30-urige werkweek, dan zijn de reacties overwegend (voorspelbaar) negatief, vaak met het argument dat de krapte op de arbeidsmarkt het onmogelijk maakt om hierover na te denken.
Zesdaagse werkweek?
Sterker nog: in Nederland startte dit jaar bijvoorbeeld doodleuk het project Meer uren werkt!, ondersteund door 30 miljoen van het Nationaal Groeifonds (en mogelijk nog eens 45 miljoen), om mensen die in deeltijd werken in staat te stellen langere weken te gaan maken. Volgens de initiatiefnemers van het project, dat zich met name richt op zorg, onderwijs en kinderopvang, zouden langere werkweken juist bijdragen aan ‘het verdienvermogen van Nederland en de economische zelfstandigheid van mensen die in deeltijd werken’.
In Nederland worden juist miljoenen besteed om mensen langer te laten werken.
En Klaas Koster, bestuurslid van het Nederlands Genootschap van Vitalogen, pleitte recent zelfs voor een zesdaagse werkweek. ‘En dan vooral in een vorm die medewerkers energie geeft en hen in staat stelt werk te doen dat écht bij hen past. Medewerkers ervaren dan minder stress en meer zingeving. Zes dagen werken vanuit liefde voor je werk voelt dan niet als een last, maar draagt juist bij aan werkplezier en betrokkenheid. Bovendien creëert zo’n werkweek meer ruimte voor verbindingsmomenten, zoals kletsen bij het koffiezetapparaat, en biedt het de flexibiliteit die mensen nodig hebben voor een goede werk/privébalans.’
‘Duurzame en gelukkige werkcultuur’
Hoewel het op het eerste gezicht lijkt alsof dit meer tijd kost, leidt het er volgens hem uiteindelijk toe dat mensen effectiever samenwerken en productiever worden. ‘We hebben geen behoefte aan kortere werkweken, maar aan werk dat betekenisvol is. Het zou heel mooi zou zijn als elke werkgever medewerkers aan zich verbindt met die intentie. Als we daarbij moderne arbeidstijden invoeren die flexibel zijn, bouwen we aan een werkomgeving waar mensen met plezier zes dagen willen werken. Zo lossen we niet alleen de krapte op de arbeidsmarkt op, maar zorgen we ook voor een duurzame en gelukkige werkcultuur.’
‘Het is aannemelijk dat een vierdaagse werkweek de tekorten op de arbeidsmarkt verder vergroot.’
Zo ver gaat onze regering nog niet. Maar in het Regeerakkoord staan wel afspraken over het bevorderen van een hogere arbeidsduur, en nauwelijks over het verminderen ervan. Ook SZW-minister Van Hijum toont zich bepaald niet enthousiast over de kortere werkweek. ‘Het is aannemelijk dat een beweging naar een vierdaagse werkweek voor alle fulltime werkende Nederlanders de reeds grote tekorten op de arbeidsmarkt verder vergroot’, schreef hij recent bijvoorbeeld in reactie op vragen van VVD-Kamerlid Van Aartsen. Al erkent hij ook dat ‘niet is aan te geven wat het (macro-)effect zou zijn van een verkorting van de werkweek.’
Witte raaf
En zo lijkt het er dus op dat Nederland nog wel even een witte raaf zal blijven in Europa, waar het gaat om de lengte van de werkweek. Al passen daar natuurlijk wel wat kanttekeningen bij. Volgens recent onderzoek van Indeed hebben we bijvoorbeeld nu al de kortste werkweek van alle Europeanen, met gemiddeld net iets meer dan 30 uur, bijna 12 uur minder dan de Grieken (die momenteel trouwens ook al een discussie over een zesdaagse werkweek voeren). En met ons massale deeltijdwerk krijgen we dan misschien geen 100% salaris uitbetaald, maar dan nog liggen de salarissen hier relatief hoog ten opzichte van de rest van Europa.
In een recente FNV-enquête bij ING was 81% van de respondenten (sterk) positief over de vierdaagse werkweek.
Het lijkt dan ook vooral een cultuurkwestie dat de discussie hier niet echt van de grond komt. Van alle werkenden werkt nu al ongeveer de helft (48%) in deeltijd. Van de vrouwen werkte 70% in deeltijd (in 2021), van de mannen 28%, van de jongeren tot 25 jaar zelfs zo’n 75%. In die zin kun je misschien betogen dat het nu al een individuele keuze is om al dan niet minder dan 5 dagen in de week te werken. Maar aan de andere kant: slimme werkgevers kunnen het ook inzetten als middel om talent te trekken. Een recente FNV-enquête bij ING leerde dat ruim 81% van de respondenten (sterk) positief is over de vierdaagse werkweek. Waarom zou je in een krappe arbeidsmarkt dan niet wat vaker het voorbeeld van AFAS willen volgen? De behoefte bij werkzoekenden lijkt er in elk geval wel te zijn…
Meer weten?
Welke ontwikkelingen op de arbeidsmarkt zijn een kans of juist een bedreiging voor jouw organisatie? Wat zijn de laatste nieuwtjes en waarmee behaal je meteen een aantal quick wins? Je leert het allemaal op het jaarlijkse hoogtepunt: het Seminar ArbeidsmarktTrends, dat dit jaar op 3 december plaatsvindt.
