De VVD stelde vorige week voor aan universiteiten politiek te selecteren. Maar de wet staat dat uitdrukkelijk niet toe. Een proefballonnetje dus.
Je zou kunnen denken: geen aandacht meer aan besteden. Proefballonnetjes zijn precies dat en zouden dat ook moeten blijven. Maar toch is het zó opvallend, dat we er toch nog graag even op ingaan. Het zijn politiek immers verwarrende tijden.
Voorkeursbeleid: moet mogen, toch?
Wat was ook alweer het geval? In de week dat een van zijn ministers viel, kwam VVD-Kamerlid Pieter Duisenberg met het opmerkelijke voorstel onderzoek te doen naar de politieke gezindheid van de Nederlandse wetenschappers. Dat zou best kunnen passen in diversiteitsbeleid, zei Duisenberg, die erbij zei de indruk te hebben dat Nederlandse wetenschappers politiek te homogeen zouden zijn.
Behoorlijk de mist in
En net daar gaat het Kamerlid behoorlijk de mist in. Want stel dat de wetenschap politiek te homogeen zou zijn, dan zou dat zonder twijfel effect moeten hebben op de selectie van het personeel; anders hoef je zo’n onderzoek ook niet te doen. Maar selecteren op politieke voorkeur: dat mag dus niet.
Barbara Bos, juriste én perswoordvoerder bij het College voor de Rechten van de Mens: ‘De algemene regel is: politieke gezindheid mág geen rol spelen in selectie van personeel. Slechts in uitzonderlijke gevallen mag het wel. Een politieke partij mag bijvoorbeeld affiniteit met het eigen gedachtegoed verlangen en daar ook naar vragen. Maar voor ‘gewone’ banen mag het niet. En de universiteit hoort daarbij, denk ik.’
‘Een politieke partij mag wel affiniteit met het gedachtegoed verlangen’
Slechts weinig casussen
Bos zegt zich niet veel zaken op dit gebied te kunnen herinneren. ‘We hebben wel eens een zalenverhuurder gehad die een extreem-rechtse band een optreden weigerde. Maar dat gaat niet om arbeid, maar om goederen en diensten. En we hebben in 2013 iemand gehad die als commissielid bij een gemeenteraad was geweigerd. Maar dat was dus ook een politieke functie, en daarin zijn we niet eens bevoegd.’
Aan strikte regels gebonden
En, nog één keer dan: waarom mag voorkeursbeleid voor vrouwen dan wel? Bos: ‘De wet stelt slechts een paar groepen vast voor wie voorkeursbeleid mogelijk is. Vrouwen, etnische minderheden en mensen met een beperking. Maar ook dit is heel limitatief, en aan strikte regels gebonden.’
Het komt soms nauw
En discriminatie komt soms nauw, zo bleek deze maand maar weer eens, toen de Belastingdienst om Young Professionals met maximaal 2 jaar werkervaring vroeg. Discriminatie, aldus het College voor de Rechten van de Mens, want er was geen goede reden om ouderen met meer werkervaring uit te sluiten. Ook de zaak van de buschauffeur die het andere geslacht geen hand wilde geven, zorgde voor onrust.
Zou de universiteit geen zwevende kiezers meer mogen aannemen?
Het kán natuurlijk ook niet
Maar als het gaat over politieke gezindheid, is er dus geen enkele onduidelijkheid, zegt Bos. Mag niet. ‘De wet staat het niet toe.’ En het kán natuurlijk ook niet. Want hoe kun je ooit de politieke gezindheid van zo’n grote groep in kaart brengen? We hebben toch stemvrijheid en stemgeheim in Nederland? En je geslacht en afkomst is redelijk onveranderlijk. Maar waarom zou politieke voorkeur dat ook zijn? En als we nog iets verder denken: zou de universiteit geen zwevende kiezers meer mogen aannemen? Waarom eigenlijk? De wetenschap gaat toch over reproduceerbare kennis? Wat heeft politieke voorkeur daarmee van doen?
Komt er een motie?
Ondanks deze bezwaren, zegt Duisenberg hierover toch een motie te overwegen, of ‘op een andere manier’ willen inventariseren wat politieke voorkeuren zijn van de vaderlandse academici. Toch geen proefballonnetje dus? Het laatste woord is hier voorlopig aan Bos (van het College voor de Rechten van de Mens): ‘Als je politieke voorkeur wilt onderzoeken, daar zegt de wet niets over. Wettelijk is zo’n onderzoek dus niet verboden, volgens mij. Maar stel dat je dan iets constateert, en er dan ook iets aan wil doen, dan staat de wet dus niet toe dat je mensen hierop selecteert.’