Waar beschermt een VOG je tegen? Helemaal nergens tegen! Een Verklaring Omtrent het Gedrag alleen zegt namelijk niet zoveel, stelt René Reijenga. Voor een goede screening is wel wat meer nodig, zegt hij.

Ondanks een strafblad kreeg voormalig minister Camiel Eurlings onlangs doodleuk een Verklaring Omtrent het Gedrag (VOG). Met gefronste wenkbrauwen heb ik kennis genomen van dit nieuws en ik denk velen met mij. Want hoe kan iemand een VOG krijgen terwijl we weten dat hij losse handjes heeft?

Een VOG zegt niet alles

Toch kan het – en nog vrij makkelijk ook. Een VOG zegt namelijk alleen iets over een bepaald aspect van iemands gedrag. Kort gezegd: dat meneer Eurlings soms klappen uitdeelt zegt niets over zijn capaciteiten op andere fronten. En Justis, het bureau dat voor het ministerie van Justitie persoonsscreeningen uitvoert, heeft geoordeeld dat de schikking die Eurlings trof zijn functioneren als NOC*NSF-lid niet in de weg stond.

Maarr… is onbesproken gedrag dan niet belangrijk?

De vraag is echter: wil je iemand met een dergelijk bevlekt blazoen wel in je organisatie hebben? Voor een belangrijke positie bij NOC*NSF is onbesproken gedrag van belang, zou je zeggen. Je wilt een boegbeeld met een schoon verleden. Het geeft bovendien een verkeerd signaal af aan alle sportorganisaties; je wilt niet iemand een podium geven die gebruik maakt van geweld om iets op te lossen. Geweld is juist iets dat we niet meer willen langs de lijnen van het voetbalveld…

En zo zijn er wel meer gevallen…

De situatie rondom Camiel Eurlings is uitgebreid in het nieuws, maar dat is niet altijd het geval. Zo vonden de afgelopen jaren in de gemeente Amsterdam veel gevallen van fraude door ambtenaren en externen plaats. Naar aanleiding van die misstanden begon toenmalig burgemeester Van der Laan een ’antifraude-offensief’ met in totaal 606 maatregelen, waarvan het merendeel inmiddels is uitgevoerd. Nieuwe medewerkers en externen moeten nu allemaal een Verklaring Omtrent Gedrag aanvragen.

Slechts 0,37 procent geweigerd

Een VOG is voor sommige beroepen sowieso wettelijk verplicht, bijvoorbeeld voor onderwijzers en medewerkers in de kinderopvang. Dienst Justis geeft zo’n VOG af als blijkt dat gedrag in het verleden, ook als het om strafbare feiten gaat, geen bezwaar vormt voor het vervullen van een specifieke taak of functie in de samenleving.

In slechts ongeveer 1 op de 270 (!) gevallen wordt een VOG geweigerd

In de praktijk blijkt dat een VOG erg makkelijk wordt verstrekt: in 2016 werd slechts 0,37 procent van alle aanvragen geweigerd, ongeveer 1 op 270 (!) dus. Dat is opmerkelijk weinig; in ons eigen onderzoek signaleren we bij 5,1 procent van de sollicitanten ernstige integriteitsrisico’s. Bij geen van deze mensen was de afgifte van de VOG geweigerd…

VOG = geen veroordeling gehad

Feitelijk zegt een VOG niet meer dan dat de kandidaat – volgens Justis –  in de afgelopen vier jaar geen strafrechtelijke veroordeling heeft gekregen. Slechts bij specifieke beroepen wordt ook rekening gehouden met registratie bij de politie of justitie, zonder dat er spraken is van een veroordeling (bijvoorbeeld voor medewerkers van kinderdagverblijven met betrekking tot zedendelicten). Maar meer zegt een VOG dus niet.

Hoe moet het dan wel?

Hoe moet het dan wel? Een goed screeningsonderzoek bevat volgens ons onder meer een referentenonderzoek en een uitgebreid bronnenonderzoek. Daarbij kijken we naar verdachte gedragingen en dubieuze contacten, financiële gedragingen, bepaalde levenspatronen, contacten, nevenfuncties en andere functies die de persoon in kwestie heeft uitgevoerd in het verleden.

Vraag gewoon zelf een verklaring goed gedrag

Een opmerkelijke vondst hoeft niet direct een negatief advies op te leveren. Een gesprek met vraag om uitleg leidt er al vaak toe dat mensen met kwade bedoelingen zichzelf terugtrekken. Ook vraag ik of mensen een persoonlijke verklaring omtrent goed gedrag willen invullen. Daarmee geeft de betrokkene aan dat hij of zij nooit in aanraking is geweest met politie of justitie. Een heel handig document, mocht zich ooit iets voordoen.

Integriteit waarborgen

Een screeningsonderzoek heeft op die manier een preventieve werking en vormt een effectieve manier om de integriteit van (nieuwe) medewerkers beter te waarborgen. Een VOG lijkt datzelfde te beogen, maar is in de praktijk helaas niet meer dan een wassen neus. Zoals het nieuws met regelmaat blijkt te bewijzen…

Over de auteur

René Reijenga is directeur van Screenen.com.