Misschien wel de meest gestelde vraag aan mij sinds ik ‘10 Banen die verdwijnen & 10 Banen die verschijnen‘ heb uitgebracht: verdwijnen er nu straks meer banen dan erbij komen? Of is dit dezelfde angst als we bij de industriële revolutie hadden?
In andere woorden: koersen we af of massawerkloosheid of komt het allemaal wel goed?
Het antwoord hierop is er één die weinig mensen van mij verwachten denk ik: ik heb geen flauw idee. Ik heb tijdens de research voor het boek heel veel onderzoeken en andere boeken gelezen. Onderzoeken en boeken die allemaal iets anders stellen en ik kan enkel zeggen: er is net zoveel bewijs voor het één als voor het ander.
Massawerkloosheid
De kans op massawerkloosheid is zeker aanwezig. Zoals Andrew McAfee in de Tegenlicht aflevering over het werken van morgen zei: de technologie begint eindelijk op het niveau te komen wat ze ons 20 jaar geleden beloofde. Met slimme zelflerende algoritmes, met spraak- en tekstherkenning, met robots die ons kunnen imiteren in elke beweging. En dat alles voor prijzen lager dan we hadden verwacht.
Zijn stelling is dus dat het anders is dan andere keren. De techniek kan meer. We kunnen ons amper indenken wat we nog zouden moeten doen. In ieder geval kunnen we ons amper indenken wat een groot deel van de bevolking moet doen. Hij neigt dus naar massawerkloosheid. En daar is veel voor te zeggen.
Het komt wel goed
Aan de andere kant zeggen historici dat dit precies hetzelfde is als bij de komt van de weefgetouwen en niet te vergeten de komst van de stoommachine. We hadden geen idee wat we moesten doen. Immers zou veel van het werk overgenomen worden. En veel van het werk is ook overgenomen. Was landbouw ooit 70%-80% van de economie, nu nog een fractie. Wie had ooit gedacht dat we studies ‘vrijetijdsmanagement’ zouden hebben? Sterker nog, als je 10 jaar geleden iemand had gezegd dat je miljoenen kon verdienen met één enkele app op een mobiele telefoon hadden ze je nog voor gek verklaart. Nu werken er in Europa al vele miljoenen mensen in de ‘app economy’. Hierbij moet aangetekend worden dat maar heel weinig apps ‘nuttig’ zijn, de meeste zijn gewoon leuk.
Het feit dat in de tijd van de mechanische weefgetouwen niemand wist wat we gingen doen met als die ‘domme werknemers’ en ook bij de industriële revolutie de meeste mensen het niet wisten… heeft geen effect gehad op de werkgelegenheid.
Geen effect is relatief
Geen effect op de werkgelegenheid… dat is eigenlijk relatief. Immers, vroeger werkte we 7 dagen per week, 16 uur per dag. Nu is een 40 urige werkweek normaal. Een prachtig boek hierover is ‘De Eeuw van mijn vader’ van Geert Mak. Hij omschrijft deze ontwikkeling geweldig op basis van zijn eigen familiegeschiedenis. Er is dus wel degelijk ‘massawerkloosheid’ ontstaan, alleen noemen we dat nu weekend.
Nieuwe banen
Kan ik dus zeggen of er massawerkloosheid ontstaat of niet? Nee. Er is net zoveel bewijs voor het ene als voor het andere. Wat ik wél met zekerheid kan zeggen is dat het werk heel anders zal worden. Welk werk ontstaat? City mining bijvoorbeeld. Ook daar had Tegenlicht al een hele aflevering over. Data mining (waar het woord mining een hele andere betekenis heeft) en zo heb ik er dus nog een hele serie opgenoemd in mijn boek.
Onderwijs
Ben ik positief? Ja, maar ik zie wel een heel, heel groot probleem. Het onderwijs. Toen de industriële revolutie op gang kwam zagen beleidsmakers de veranderingen. Men begreep toen dat het onderwijs belangrijk was. Men begreep dat de fabrieken de toekomst hadden en begon mensen op te leiden als fabrieksarbeiders (voor het werk dat we nu beschouwen als ongeschoold werk). Die beweging is er nu nog niet. Het onderwijs leidt mensen nog steeds op voor een variant op die fabrieksarbeider, een betere variant, maar nog steeds een variant. De talenten van de toekomst worden nog steeds afgeleerd, want je moet overal een beetje goed op zijn om over te mogen, niet excelleren op één onderdeel. Samenwerken wordt meteen afgeleerd, want toetsen zijn primair individueel en dan noemen we samenwerken afkijken.
Mijn grootste angst is dat de verandering in het onderwijs pas komt als de transitie voltooid is. Dan hebben we dus een generatie die nog 50 jaar moet werken zonder ooit de juiste skills geleerd te hebben. Dat levert met zekerheid werkloosheid op.
10 Banen die verdwijnen & 10 Banen die verschijnen is te downloaden als e-boek op basis van waardebepaling achteraf of te koop voor 9,99 via onder andere BOL.com.