Flexibilisering, duurzame inzetbaarheid, automatisering, diversiteit, strategische personeelsplanning, sociale media, een leven lang ontwikkelen: in de 8 jaar dat Aad van der Werf al het seminar Arbeidsmarkttrends geeft, kwamen er al vele trends – en hypes – voorbij. Soms alleen maar een rimpel in de vijver, soms een echte disruptie.
‘Zie nu eens: het zijn juist de mbo’ers waaraan nu nog steeds een groot tekort is.’
En soms zat hij er daarbij ook faliekant naast, geeft hij meteen toe. ‘Een paar jaar geleden hadden we het nog over de “badkuip van de arbeidsmarkt“. Het Oxford-rapport over automatisering was net verschenen, waarin werd voorspeld dat bijna de helft van de mensen, vooral de middelbaar opgeleiden, hun baan zouden verliezen aan een robot. En zie nu eens: het zijn juist de mbo’ers waaraan nu nog steeds veel tekort is.’
Effecten van corona
Dit jaar zal het seminar – weinig verrassend – vooral ingaan op de effecten van de coronacrisis. Volgens Van der Werf en mede-docent Geert-Jan Waasdorp is dit een andere crisis dan alle voorgaande die zij hebben meegemaakt. ‘Er is dit keer geen financiële aanleiding voor de crisis, maar een maatschappelijke.’ En dat heeft ook grote gevolgen voor de arbeidsmarkt, stellen ze.
‘Door verregaande flexibilisering zijn veel organisaties mínder wendbaar geworden.’
Arbeidsmarktspecialist Van der Werf laat daarbij niet na te hameren op het belang van wendbaarheid. En ja, dat is echt iets anders dan flexibiliteit, benadrukt hij. Misschien zelfs wel het tegenovergestelde. ‘Door verregaande flexibilisering zijn veel organisaties namelijk minder wendbaar geworden. Ze hebben het hele proces lean & mean georganiseerd, maar zijn dan bij tegenslag het vermogen kwijtgeraakt de koers te verleggen of zich snel aan te passen aan de veranderende omstandigheden.’
Mini Countryman gestopt
Door flexibilisering van arbeid zijn veel organisaties afhankelijk geworden van de afdeling inkoop, en van productie uit het buitenland. En verregaande robotisering maakt het alleen maar lastiger omschakelen in een crisis. ‘Dat zie je nu bijvoorbeeld bij VDL Nedcar, waar BMW in 2023 de productie van de Mini Countryman stopt. Nu moeten ze in allerijl op zoek naar nieuwe manieren om de bestaande productiecapaciteit te kunnen blijven gebruiken.’
‘Als ik zie hoe snel het onderwijs is geswitcht van fysiek naar digitaal, dát is wendbaarheid.’
Terwijl er ook genoeg voorbeelden zijn van bedrijven en organisaties die zich in de huidige crisis juist heel wendbaar tonen. Kijk maar in de horeca, zegt Van der Werf. ‘Degenen die als eerste konden omschakelen naar bijvoorbeeld Thuisbezorgd, hebben het nog relatief goed voor elkaar. Hetzelfde geldt voor de online supermarkten, zoals Picnic, waar ze nu zelfs met grote wachtlijsten te maken hebben.’ Of kijk in het onderwijs, zegt hij. ‘Als ik zie hoe snel zij zijn geswitcht van fysiek naar digitaal onderwijs, dat is een typisch voorbeeld van wendbaarheid en echt een compliment waard, denk ik. En dat heeft niets met flex te maken.’
Winnaars van de tweede golf
Hij krijgt daarin bijval van mededocent Geert-Jan Waasdorp, oprichter van Intelligence Group. ‘Ik zie organisaties die sinds de crisis in een totale kramp zijn geschoten. Maar ik zie aan de andere kant ook bedrijven die de tent zijn gaan verbouwen, die hun teams hebben getraind, en zijn gaan werken aan hun wendbaarheid. Die zijn 12 weken later slimmer en productiever geworden, en ik geloof echt dat die als winnaars uit de tweede golf zullen komen.’
‘Doorautomatisering maakt je ook een moloch. Daar heeft deze crisis niet eens zoveel mee te maken.’
Als je alles zo lean & mean hebt georganiseerd dat je ‘feitelijk geen kant op kunt’, lukt je dat herpositioneren echter niet, denkt strategisch arbeidsmarktadviseur Van der Werf. ‘Te veel focus op automatisering maakt je ook beperkt. Daar heeft deze crisis niet eens zoveel mee te maken. Als het nu niet was gebeurd, dan was het over twee jaar wel gebeurd. Je moet het juist zo organiseren dat je altijd wendbaar blijft, dat is mijn boodschap. Het valt bijvoorbeeld ook op hoe makkelijk we nu allemaal een nieuwe manier van werken accepteren.’
Gleuven graven
De Nederlandse arbeidsmarkt kan deze crisis overigens wel aan, denkt Waasdorp. ‘Ik vergelijk de arbeidsmarkt wel met landbouwgrond. Die grond was voor de crisis gort- en gortdroog. De eerste golf was een stortbui, waardoor de grond niet meer kurkdroog was, maar een beetje natjes. De allergrootste krapte en schaarste was voorbij. De volgende golf zal zorgen dat er plassen komen te staan. Maar de grond kan het nog steeds wel aan. Al moeten we er wel een paar gleuven in graven. Zoals: intersectorale mobiliteit. Dan blijven de plassen minder lang staan.’
‘Als we een paar gleuven graven in de arbeidsmarkt, blijven de plassen minder lang staan.’
Van der Werf vult aan: ‘Wat ik in het seminar vooral wil meegeven is: werkgever, je hebt de verplichting om te zorgen dat je investeert in het levenslang ontwikkelen van je personeel. De maatschappij accepteert je grootschalige ontslagrondes niet meer, als je te weinig aan opleiden gedaan hebt. Investeer dus ook veel meer in sociale innovatie. En richting de werknemer: zorg dat je bijblijft. Ga veel meer inzetten op je skills dan op het traditionele functiehuis. Ik vind het momenteel een heel interessante tijd. Je ziet nu: hoe gaan mensen met tegenslag om? Hoe vervelend ook, maar ook dat is natuurlijk weer een bijzonder leermoment.’
Meer weten? Kom naar het seminar
Op dinsdag 15 december vindt het online seminar Arbeidsmarkttrends 2021-2025 plaats. Welke arbeidsmarkttrends en kengetallen zijn in 2021 voor jou van belang? Wat zijn de laatste nieuwtjes en waarmee behaal je meteen een aantal quick wins? Waar liggen de grote kansen? Wat wordt precies bedoeld met ‘wendbaarheid’?
Het is dit jaar voor het achtste jaar op rij dat Geert-Jan Waasdorp en Aad van der Werf je meenemen in alle actuele en toekomstige ontwikkelingen. In plaats van een grote zaal vol met deelnemers, vindt het dit jaar geheel online plaats. Maar wel op een eigen, unieke manier.