Het personeelstekort begint op steeds meer plekken in Nederland écht pijn te doen. Van gesloten IC-bedden tot een ‘narcostaat’ waar criminelen vrij spel zouden hebben. De hamvraag: is er nog iets tegen te doen?
Er gaat geen dag voorbij of personeelstekorten staan in het middelpunt van de belangstelling. Vrijwel in elke sector worden de noodklokken geluid, van verspaners tot de politie en de luchtverkeersleiders. Want leek het eerst nog een vrij abstract probleem, inmiddels begint de schaarste ook echt voor iedereen merkbare gevolgen te hebben. Maar ja, wat is ertegen te doen? Eerst 7 concrete pijnen, dan 3 mogelijke pleisters:
Pijn 1: ‘Narcostaat’ dreigt; criminelen ‘vrij spel’
Nederland is een narcostaat geworden de laatste 30 jaar, aldus rechercheurs in het 10 pagina’s tellende pamflet ‘Noodkreet Recherche: Waar blijft onze versterking?’ Kort gezegd zijn er gewoon te weinig rechercheurs om de criminelen te stoppen, klagen ze. En er wordt nu structureel overgewerkt, wat natuurlijk ook niet de bedoeling is. ‘Zorg dus zo snel mogelijk voor minstens 2.000 extra rechercheurs’, roepen de schrijvers op naar het kabinet.
Pijn 2: Traumahelikopters blijven aan de grond
De luchtverkeersleiding van de Koninklijke Luchtmacht ‘piept en kraakt in zijn voegen’, meldt de NOS. Het personeelstekort bij de radarluchtverkeersleiding zou zo groot en hardnekkig zijn dat wettelijke taken niet meer altijd kunnen worden uitgevoerd.
Het personeelstekort is zo groot dat wettelijke taken niet meer altijd kunnen worden uitgevoerd
Onveilige situaties zouden zich nog niet hebben voorgedaan, maar er worden wel risico’s genomen. Zo is in december en januari het luchtruim 5 keer ‘s nachts gesloten omdat er niemand beschikbaar was voor de nachtdienst. Daardoor konden bijvoorbeeld (aanvankelijk) traumahelikopters niet opstijgen. Bij de civiele luchtverkeersleiding zou het er overigens niet veel beter aan toe zijn, meldt de NOS.
Pijn 3: Hele straten te lang in het donker
Misschien kleiner leed, maar toch vervelend: in Almere Haven zaten bewoners van de Jaagmeent de afgelopen twee maanden (!) zonder straatverlichting. Daar voelden ze zich niet heel veilig bij. De reden: personeelstekort bij netbeheerder Liander. ‘Het is een landelijk probleem dat er te weinig technisch personeel is’, aldus een woordvoerder.
Pijn 4: Klassen vol kinderen moeten naar huis
Ook ouders beginnen steeds vaker echt pijn te voelen van het personeelstekort in (vooral) het basisonderwijs. Gisteren kregen bijvoorbeeld (minimaal) 3042 kinderen niet de goede leerkracht of zelfs geen tot minimaal onderwijs, aldus de website lerarentekortisnu.nl.
Van hen werden er 1839 verdeeld over andere klassen, en 342 kinderen zaten onnodig thuis. Begin februari, toen de griepgolf nog wat erger was, liep het aantal kinderen op tot bijna 700, aldus de site, die stelt dat het ook nog gaat om ‘het topje van de ijsberg’.
Begin februari, toen de griepgolf nog wat erger was, zaten zeker 700 basisschoolkinderen thuis
Pijn 5: Het vak van verspaner sterft uit
Het Opleidings- en Ontwikkelingsfonds voor de Metaalbewerking (OOM) luidt de noodklok voor verspanend Nederland. Het vak vormt de basis van eigenlijk de hele metaalsector, maar dreigt uit te sterven. Er zijn jaarlijks 400 tot 450 van zulke mensen nodig, maar jaarlijks komen er nog geen 300 leerlingen vanuit de opleidingen. ‘Zorgwekkend laag’, aldus het OOM. ‘De toekomst van verspanende MKB-bedrijven staat op het spel.’
Pijn 6: Operaties worden afgeblazen
Ook in de zorg is het personeelstekort inmiddels goed voelbaar. Een onderzoek van de Patiëntenfederatie meldt dat 40% van de patiënten er al last van heeft: ze moeten bijvoorbeeld te lang wachten op zorg, krijgen de verkeerde zorg of niet de zorg die ze zouden willen krijgen. Ook een recent rapport van bureau Berenschot kwam tot eenzelfde conclusie. Soms leidt dat er zelfs toe dat operaties op het laatste moment moeten worden afgeblazen, zoals in het Groningse universiteitsziekenhuis wel eens gebeurt.
Pijn 7: De bouw komt in het gedrang
Dat kon de overspannen woningmarkt er nog wel bij hebben: is er weer volop vraag naar nieuwe huizen, is er bijna niemand meer om die te bouwen. Tussen 2018 en 2022 zijn 55.000 nieuwe werknemers nodig in de bouw, aldus het Economisch Instituut voor de Bouw. En die behoefte kan volgens het EIB op de korte termijn niet opgevangen worden door bijvoorbeeld werklozen en/of buitenlandse arbeidskrachten.
Rond de 60% van de bedrijven in de bouw kampt nu al met kwanti- en kwalitatieve tekorten
Rond de 60 procent van de bouwbedrijven geeft nu aan kwanti- en kwalitatief met tekorten te kampen, bijna een verdubbeling ten opzichte van 2016. Nog eens bijna 20 procent verwacht de komende 2 jaar met zulke tekorten te maken te krijgen.
Wat valt ertegen te doen?
En zo zijn er vast nog wel meer pijnen te vinden, en er komen er de komende tijd ook vast nog wel wat bij. Maar de echte vraag is natuurlijk: wat is ertegen te doen? Bij alle noodklokken worden steevast min of meer dezelfde 3 maatregelen genoemd.
Pleister 1: Meer salaris
Een hoger salaris is een oplossing die je vaak hoort bij bijvoorbeeld de militaire luchtverkeersleiders. In civiele dienst (zoals de Luchtverkeersleiding Nederland) kunnen ze bijna het (drie)dubbele verdienen. Dus tja, waarom zouden ze dan nog militair blijven? En ook andere sectoren, zoals de politie, het onderwijs en de zorg, hebben last van in elk geval een imago van magere verdiensten.
Het effect van hogere lonen lijkt niet overschat te moeten worden
Toch lijkt het effect van hogere lonen niet overschat te moeten worden. In elk geval is het geen oplossing voor de korte termijn: het zal niet meteen tot nieuwe agenten of onderwijzers leiden. En de goedkoopste oplossing om het personeelstekort te bestrijden? Nee, dat is het natuurlijk ook niet.
Pleister 2: Beter opleiden
Een tweede oplossing die alom de ronde doet is: beter en meer opleiden. Zo zouden overal meer jonge mensen binnen kunnen komen. Het probleem is echter: die jongeren zijn er bijna niet. Althans: relatief. Er zijn nu niet alleen minder twintigers dan 20 jaar geleden, maar tegelijkertijd ook véél meer ouderen. Daardoor zal het reguliere onderwijs altijd slechts voor een deel kunnen voorzien in de vervangingsbehoefte. Nu kunnen bedrijven en overheden natuurlijk zelf ook méér personeel opleiden. En dat gebeurt ook wel. Maar dan nog is ook dit natuurlijk geen oplossing voor de korte termijn.
Pleister 3: Creatiever werven
En dan komen we bij de derde mogelijke pleister: creatiever werven. Hier zijn allerlei maatregelen onder te scharen. Nieuwe doelgroepen aanboren bijvoorbeeld, zoals gebeurt met mannen in de zorg, of het werk aantrekkelijk maken voor moeders. Meer immigratie en beter organiseren van het werk valt hier ook onder.
Creatief werven en goed werkgeverschap zijn de beste maatregelen om schaarste te lijf te gaan
Langdurig en strategisch werken aan je employer brand levert ook effect op (en dat hoeft niet eens veel te kosten). Niet voor niets schreef onder meer Ronald Dekker al in 2013 het boek ‘Schaarste bestaat niet‘. Effectief en creatief werven en goed werkgeverschap komen daarin naar voren als beste maatregelen om schaarste voor te blijven of te lijf te gaan. Bedrijven die dat goed in de vingers hebben, blijken nauwelijks een personeelstekort te ervaren.
Is het echt zo simpel? In de praktijk: waarschijnlijk niet. Er komen honderden dingen bij kijken. Maar het besef begint gelukkig wel in te dalen dat goed recruitment essentieel is, óók om grote maatschappelijke problemen voor te zijn.
Op zoek naar meer concrete oplossingen?
Kom dan op 6 maart naar het interactieve seminar Arbeidsmarkttrends 2018-2022, waar je wordt geprikkeld om een sterk en onderscheidend arbeidsmarktplan te maken voor 2018 en verder.