De pijn van personeelstekorten. Lang leken de gevolgen in de samenleving nog redelijk overzichtelijk te kunnen blijven. Af en toe een uitgevallen trein, een gesloten zwembad, een horecagelegenheid die meldde geen mensen meer te kunnen vinden en daarom gesloten bleef, daar leek het al met al wel bij te blijven. Maar inmiddels bedreigt de schaarste ook op tal van andere plekken ‘het gewone leven’, zoals we dat ooit gewend waren. Waar is de pijn het grootst? En wat merken we daar nu al van?
#1. Op Schiphol: uren wachten
‘Totale chaos op Schiphol’, viel vorige week al op Twitter te lezen. Wachttijden bij de bagagebanden van anderhalf uur, uitgevallen vluchten, bij de nationale luchthaven lijkt alle ellende wel samen te komen, zo meldde ook het Parool vorige week. En dan moet de grote vakantiepiek nog komen. En on top of it: de wilde staking van dit weekend, met bizarre taferelen tot gevolg. Of het nu gaat om de bagagekelder, de incheckbalies, bij de paspoortcontrole van de marechaussee of aan de gates, overal komen ze mensen tekort. Zelfs de uitbater van de horeca ‘achter de douane’ kampt met tekorten. En heeft de reiziger dus het nakijken.
Zelfs de horeca ‘achter de douane’ kampt met tekorten. En dus heeft de reiziger het nakijken.
De bedrijven op Schiphol hebben al langer moeite om aan goed personeel te komen, onder meer ook door alarmerende berichten over de gevolgen voor de gezondheid. Maar de huidige tekorten zijn wel uitzonderlijk, zegt Patricia Vitalis, hoofd luchthavenoperaties van Schiphol. ‘In die 2 jaar corona hebben mensen ander werk gezocht, al dan niet gedwongen. Niet iedereen wil nu terug naar de luchtvaart.’ Vorige zomer bleef op een aantal vluchten de vakantiekoffer achter op het vliegveld. Dat wil de luchthaven nu voorkomen. Wel kan het daardoor langer duren voordat de bagage op de band verschijnt.
Medewerkers bagageafhandeling en beveiliging @Schiphol verwachten net zo’n chaos als vorig jaar. Piloten hielpen zelfs mee met uitladen van vliegtuigen. Veilig en gezond werken staat voor ons bovenaan, dus indien nodig moeten er vluchten geschrapt worden. https://t.co/6oxwVOYt6L
— FNV (@FNV) April 5, 2022
Het is overigens niet alleen Schiphol waar reizigers lijden onder de pijn van de personeelstekorten. Ook Rotterdam en Eindhoven Airport ervaren de gevolgen van een krappe arbeidsmarkt en COVID-19, zodat bijvoorbeeld bagageladers nauwelijks te vinden zijn. ‘Daardoor duurt het soms langer dan je gewend bent’, laat de laatstgenoemde luchthaven weten.
#2. In het onderwijs: gemiddeld een 4,5
Een sector waarover natuurlijk ook al vaker gesproken is. Maar nu lijkt het in het onderwijs toch ook echt wel hommeles. Drie maanden geen Nederlandse les, het vak informatica niet meer kunnen kiezen of 5 verschillende leraren in een halfjaar voor wiskunde. Middelbare scholieren door het hele land hebben last van het toenemende lerarentekort en dat heeft invloed op hun prestaties, meldt NOS Stories. ‘We hadden 2 maanden geen biologie en moesten toen ineens een toets maken’, zegt bijvoorbeeld ene Charlotte uit 5vwo. ‘De klas haalde gemiddeld een 4,5.’
‘We hadden 2 maanden geen biologie en moesten toen ineens een toets maken. De klas haalde gemiddeld een 4,5.’
Uit een inventarisatie blijkt dat bijna alle scholen er in meer of mindere mate last van te hebben. Vacatures blijven langer openstaan en het wordt moeilijker om vervanging te vinden als leraren tijdelijk uitvallen, door bijvoorbeeld een burn-out. ‘Eerst hadden vooral grote steden er last van, omdat lesgeven daar soms lastiger was en leraren er ook geen huis konden vinden dat ze konden betalen. Nu zien we dat het probleem echt overal is’, aldus Manon van Essen (CNV Onderwijs).
Rector Marjan Weekout merkt ook veel van het lerarentekort. “Met man en macht probeer je toch zo veel mogelijk collega’s voor de klas te krijgen.” #KhalidenSophie pic.twitter.com/EHEF5IgDuB
— Khalid & Sophie (@khalidensophie) April 22, 2022
Ook de grootste vacaturesite voor het onderwijs MeesterBaan ziet een enorme toename in vacatures. Dit jaar werden er al ruim twee keer zoveel vacatures geplaatst als in dezelfde periode vorig jaar. Een jaar of 10 geleden schommelde het aantal vacatures tussen de 3.000 en 4.000. Vorig jaar stond het cijfer op 18.000 – en dat stijgt alleen maar door.
#3. In de kinderopvang: iedereen moe
Een sector die daar meteen mee samenhangt, en waar de problemen minstens even groot zijn is de kinderopvang. Alleen al in Noord-Brabant staan ruim 500 vacatures open, zo blijkt uit onderzoek van Omroep Brabant. En dat heeft grote gevolgen. ‘We werken soms onderbezet en lopen op ons tandvlees’, vertelt een van de ondervraagde kinderopvangorganisaties. ‘Iedereen moet zoveel extra werken bij ziekte en vakanties, eigenlijk is iedereen continu moe. De rek is er een beetje uit en we kunnen geen extra kinderen meer aannemen omdat er geen personeel is.’
‘Eigenlijk is iedereen continu moe. De rek is er een beetje uit.’
Wachtlijsten worden steeds langer en groepen moeten ‘in het uiterste geval’ soms tijdelijk sluiten. Ook kantoorpersoneel en directieleden worden soms ingezet op groepen. Vooral voor de buitenschoolse opvang is het lastig goede medewerkers te vinden, vanwege de tijden en contracturen. En dat speelt natuurlijk niet alleen in Brabant. Zo meldde NH Nieuws recent dat ook in ‘t Gooi de rek er helemaal uit is. Zoals locatiemanager Dayenne van Os daar zegt: ‘Ik werk al 28 jaar in de kinderopvang, maar dit heb ik nooit eerder meegemaakt. Ik kijk continu naar de roosters. Het is een kaartenhuis en het wordt steeds erger.’
#4. In de detailhandel: deuren dicht
Dat in veel horecagelegenheden af en toe de deuren dicht moeten blijven vanwege gebrek aan personeel, dat is genoegzaam bekend. Maar ook steeds meer winkels hebben ermee te maken. En dat fenomeen beperkt zich niet alleen tot de Randstad. Zo schreef De Limburger vorige week over de Subway, Kwantum en Carpetright in Venray die dicht moesten wegens personeelsschaarste. ‘Het is een drama’, aldus Roel Smeets, vestigingsmanager van Carpetright in Venlo.
‘Door te schuiven met medewerkers lossen we de bezettingsproblemen zoveel mogelijk op.’
In Eindhoven is het Kwantum-filiaal aan de Ruysdaelbaan ook al gesloten vanwege een tekort aan personeel. Een half jaar maar liefst al. Een woordvoerder laat weten geen andere optie te zien dan het filiaal tijdelijk op slot te doen. ‘Als gevolg van corona en een griepgolf kampen we op verschillende plaatsen in Nederland met een tekort aan medewerkers. Door te schuiven met medewerkers worden de bezettingsproblemen zoveel als mogelijk opgelost.’ Volgens de woordvoerder zijn er op dit moment landelijk honderden vacatures.
Gebrek aan handjes houdt deur Kwantum Eindhoven op slot: Influencers moeten jongeren de winkel in ‘lokken’ https://t.co/N41eVmPQPr
— Eindhovens Dagblad (@ED_Regio) April 12, 2022
#5. Onder juristen: stuwmeer aan onderzoek
Ook in de hele juridische keten wordt op diverse plekken de pijn van personeelstekorten gevoeld. Van advocaten tot notarissen, en van recherche tot rechtspraak. Zo schrijft De Gelderlander recent dat de moordzaak ‘Rico P.’ vertraagd is door personeelstekort bij het Nederlands Forensisch Instituut NFI. Op de afdeling die zogenoemde ‘schiethanden’ onderzoekt ligt namelijk nog een ‘stuwmeer’ aan achterstallige zaken te wachten.
Ook in de hele juridische keten wordt op veel plekken de pijn van personeelstekorten gevoeld.
Maar ook bij bijvoorbeeld de Raad van State is het momenteel alle hens aan denk, meldt Trouw. Burgers tekenen bij de Raad van State steeds vaker verzet aan tegen grootschalige bouwplannen, zoals de aanleg van een windpark. In combinatie met personeelstekort zorgt dit ervoor dat zulke zaken langer dan gewenst bij de rechters blijven liggen. Het aantal zaken bij de Omgevingskamer, waar bouwen onder valt, steeg vorig jaar naar ruim 2.300. In 2020 ging het nog om iets meer dan 1.800 zaken. Doordat het nu langer duurt voor er een uitspraak is, kunnen er vertragingen ontstaan in de bouwplannen.
#6. Bij gemeentes: later trouwen
Blijven we even in de publieke keten; ook bij veel gemeentes piept en kraakt het vanwege aanhoudende personeelstekorten. En de opvang van Oekraïense vluchtelingen maakt dat probleem nog eens groter, zo waarschuwt het Veiligheidsberaad van Nederlandse burgemeesters in Trouw. Gemeenten lopen tegen hun ‘operationele grenzen’ aan, aldus Hubert Bruls, voorzitter van het Veiligheidsberaad. In zijn eigen gemeente Nijmegen ziet hij al dat ‘juristen en medewerkers achter de receptie’ meehelpen met de registratie en opvang van vluchtelingen, taken waarvoor zij niet zijn aangenomen.
In de gemeente Den Haag moet je nu gemiddeld 3 maanden wachten op een nieuw paspoort.
Daarmee komen ook andere kerntaken van de gemeente in gevaar. Zo wachten inwoners van verschillende gemeenten soms erg lang op een nieuw paspoort, bleek dinsdag uit een rondgang door het AD. In de gemeente Den Haag is de wachttijd gemiddeld bijvoorbeeld 3 maanden, en in een gemeente als Barneveld 2 tot 3 weken. In gemeentes als Woerden en Oudewater laten ze bouwaanvragen en woningbouwplannen langer liggen door (onder meer) de personeelstekorten. En in een gemeente als Sittard-Geleen moeten ook verloofde stelletjes meer geduld hebben dan voorheen voordat ze kunnen trouwen.
De personeelstekorten bij gemeentes belemmeren ook de vele bouwplannen in Nederland. Het kabinet wil tot en met 2030 zo’n 900.000 woningen bouwen, waarvan ten minste twee derde betaalbare huur- en koopwoningen. Maar niet alleen de bouwsector zelf kampt momenteel met een chronisch gebrek aan personeel, door het gebrek aan gemeenteambtenaren stokt ook de vergunningverlening, waardoor bouwplannen stil vallen. ‘En op papier kunnen mensen niet wonen’, aldus Maxime Verhagen van Bouwend Nederland.
#7. Bij de energietransitie
En zo komen we bijna als vanzelf bij die andere grote sector waar de personeelstekorten pijn doen. Althans; waar veel mensen nu dolgraag iets willen, maar waar gebrek aan personeel roet in het eten gooit. Door de hoge energieprijzen is het aantal subsidieaanvragen voor spouwmuurisolatie, HR++-glas en hybride warmtepompen in het eerste kwartaal van dit jaar bijna verdrievoudigd, meldt de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland, die de verduurzamingssubsidie verstrekt. En de isolatiebranche ervaart een verzesvoudiging (!) van het aantal offerteaanvragen.
‘De sector heeft 4.000 banen te vervullen. Die mensen moeten we wel zien te vinden.’
Maar waar zijn al die mensen om die zonnepanelen, warmtepompen en isolatiematerialen te installeren? Wie nu duurzaamheidsmaatregelen wil treffen, moet al gauw maanden wachten op een vakkracht. Personeelstekorten zijn de grootste bedreiging voor de energietransitie, signaleert Piet-Jan Dijkstra, voorzitter van isolatiebrancheorganisatie Venin. ‘Als je de opgave vanuit het Nationaal Isolatieprogramma doorrekent, heeft de sector 4.000 banen te vervullen. Die mensen moeten we wel zien te vinden. En wij vissen in dezelfde vijver als installatiebedrijven en aannemers.’
Meer trends?
Meer weten over de huidige ontwikkelingen op de arbeidsmarkt? En hoe je de schaarste in jouw branche het best te lijf kunt gaan? Op 25 mei organiseert de Academie voor Arbeidsmarktcommunicatie weer het seminar Arbeidsmarkttrends. Schrijf je nu in en je bent in één dag weer helemaal bij!