Een jaar geleden leek het vrijwel ondenkbaar. Maar personeelstekorten zijn op veel plekken weer volop aan de orde van de dag. En nee, dat is niet alleen zo in de ‘traditioneel’ krappe beroepen als zorg, het onderwijs, de ICT of de horeca. Ook in deze 8 sectoren is het alweer (of: nog steeds) alle hens aan dek. Wat doen ze zoal om het probleem te verhelpen? En wat kunnen anderen daar nog van leren?
#1. Defensie: meer meisjes en uitleenloket
Dat Defensie kampt met grote personeelstekorten werd deze maand pijnlijk zichtbaar. Zr.Ms. Van Speijk, een van de bekendste fregatten van de Koninklijke Marine, zal vanaf de zomer tegen de kant gaan, zo werd bekend gemaakt. Er is te weinig personeel om met de schepen te kunnen varen. Vooral aan technisch personeel is een groot gebrek, bij alle schepen van de Marine, en eigenlijk in de hele krijgsmacht.
Het aantal openstaande militaire vacatures bij Defensie ligt boven de 9.000, aldus de meest recente Personeelsrapportage. Daarmee kent de krijgsmacht nu een vulling van 79%. En de invulling van de ‘wervingsopdracht’ daalde in 1 jaar, van 59% naar 48%.
Ondernomen acties
Vele. Naast de bekende grote wervingscampagnes, die zich tegenwoordig vaak afspelen via veelbekeken YouTube-series, voor specifieke doelgroepen, is recent ook een zogenoemd ‘uitleenloket‘ genoemd. Zo’n 40 bedrijven, waaronder Royal IHC, Rabobank, ABN Amro, Sweco, BAM en Deloitte, gaan via dat loket technici zoals monteurs en IT’ers ‘verhuren’ aan de krijgsmacht.
Zo’n 40 bedrijven gaan via een uitleenloket technici ‘verhuren’ aan de krijgsmacht.
Daarnaast wordt steeds meer focus gelegd op ook meer genderdiversiteit binnen Defensie (waaraan ook de dienstplichtbrief voor meisjes moet bijdragen). En vorig jaar is ook het werving- en selectiebeleid op de schop genomen. Het sollicitatietraject bij Defensie kan nu soms wel 2 jaar duren. Bedoeling van het nieuwe traject is om dat drastisch in te korten tot 6 tot 9 maanden.
#2. Energietransitie: hoop op lobby
Om de klimaatverandering tegen te gaan, zet Nederland vol in op de energietransitie. Maar hoe kom je aan de mensen om al die beloofde zonnepanelen en windturbines te installeren en te onderhouden? Voor de verduurzaming van woningen zijn de komende jaren al tussen de 23.000 en 28.000 nieuwe mensen nodig, berekende onderzoeksbureau Ecorys. En dat terwijl juist duizenden minder mbo- en hbo-studenten met een technische opleiding de markt opkomen.
Voor de duurzamere woningen zijn de komende jaren 23.000 tot 28.000 mensen nodig.
Maar liefst 88% van de ondernemers in de energietransitie vindt dan ook dat het nieuwe kabinet stevig aanvullend beleid moet ontwikkelen om de klimaatdoelen te kunnen halen, blijkt uit een recente inventarisatie. Arbeidsmarktbeleid gericht op werving van werknemers om de energietransitie mogelijk te maken staat daarbij hoog op de agenda. Een kwart van de ondervraagde bedrijven geeft momenteel al aan dat er een groot tekort is aan mensen om het werk te kunnen uitvoeren.
Ondernomen acties
Op dit terrein speelt vooral de lobby een grote rol. Zo pleit Olof van der Gaag, directeur Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE), ervoor om het collegegeld voor technische mbo-opleidingen af te schaffen en meisjes nog een éxtra bonus te geven. ‘Verder pleiten wij voor een omscholingsfonds, voor mensen die hun baan verliezen in de oude energievoorziening of nu bijvoorbeeld werkloos worden door corona’, aldus Van der Graag.
De sector pleit voor een omscholingsfonds voor mensen die elders hun baan verliezen.
Daarnaast intensiveren veel organisaties niet alleen hun werving, blijkt uit een rondvraag onder deelnemers aan de jaarlijkse Strategie Summit Energie & Utilities. Ze noemen bijvoorbeeld ook het verbeteren van aanbestedingsregels, om samenwerking te bevorderen, maar ook innovatie mogelijk te maken. Een organisatie als Wise-up roept daarnaast op ‘de hele keten van onderwijs en arbeidsmarkt’ aan te pakken, en ‘nationale campagnes’ te starten voor werken in de energietransitie, en dan niet alleen voor technische beroepen en opleidingen.
#3. Bouw: huis dat nooit af is
In de bouw is het personeelstekort terug van nooit echt weggeweest. Momenteel heeft 83% van de bouwers te maken met personeelstekorten, aldus de meest recente BouwMonitor. En bijna allemaal denken ze dat de aantallen openstaande vacatures alleen nog maar zullen groeien. Vooral de vraag naar timmermannen en projectmanagers is zeer groot. Ook is er volgens het UWV nog veel vraag naar mensen voor de afbouw, elektriciens, ingenieurs en productieleiders.
Ondanks corona blijken in de bouw de komende jaren 94.000 nieuwe mensen nodig.
Uit onderzoek van Bureau Techniek is gebleken dat alleen in de bouw, ondanks de coronacrisis, de komende jaren 94.000 nieuwe vakmensen nodig zijn. Onderzoek van het Economisch Instituut voor de Bouw wijst bovendien uit dat het tekort aan vakmensen in de timmerindustrie zelfs het grootst is. En volgens een rapport van het CBS is de bouw een van de takken met de hoogste vacaturegraad (het aantal vacatures vergeleken met het aantal werknemers in die sector), terwijl het aantal vacatures hier toenam, terwijl het in andere sectoren daalde.
Ondernomen acties
Ook hier: vele acties worden ondernomen. Zo richt de branche zich steeds meer op een voorheen vrijwel vergeten groep: vrouwen. Ook zetten veel bouwbedrijven in op het aannemen van onervaren krachten en hen vervolgens zelf opleiden (37%). Dat geldt zowel voor schoolverlaters als zij-instromers. Daarbij vinden vaak verrassende initiatieven plaats. Zoals een ‘bouwplaats die nooit af is’, die vorige maand werd geopend in Heerhugowaard (foto). Techniek ROC Horizon College en ESPEQ Bouwopleidingen proberen hiermee jongeren enthousiast te krijgen voor een baan in de bouw.
De bouw zet vol in op de ontwikkeling van een skills-paspoort.
Ook kondigden werkgevers en bonden in de bouw eind vorig jaar een stimuleringsprogramma aan, ter waarde van zo’n 10 miljoen euro. Hierbij zetten ze bijvoorbeeld in op meer vakkennis over duurzaamheid, maar ook op de ontwikkeling van een skills-paspoort. Dit laatste houdt in dat er een speciaal paspoort komt voor vakkrachten in de bouw en infra, waarin hun diploma’s en certificaten staan, en waarmee duidelijk wordt over welke vaardigheden ze beschikken.
#4. Kinderopvang: campagne en nieuwe eisen
Ruim een derde van de kinderopvangorganisaties heeft nog steeds een tekort aan personeel, blijkt uit de meest recente kwartaalpeiling van Kinderopvang werkt! In de buitenschoolse opvang is dit zelfs 53%. Het tekort wordt vooral veroorzaakt door te weinig geschikte kandidaten en ziekteverzuim.
Terwijl landelijk 25 vacatures op elke 1.000 banen zijn, is dit in de kinderopvang 34.
Ook het aantal vacatures is hoog. Terwijl de kinderopvang zo’n 34 vacatures op 1.000 banen heeft, is die ‘vacaturegraad’ landelijk gemiddeld 25 op 1.000. Dit leidt op heel veel plekken nog steeds tot flinke wachtlijsten. Wel is de vacaturegraad in kinderopvang afgenomen ten opzichte van de vorige meting. In januari 2019 was de vacaturegraad met 48 vacatures op 1.000 banen zelfs nog ‘extreem hoog’, zoals de belangenorganisatie het uitdrukt.
Ondernomen acties
De kinderopvang kwam in 2020 met een grote gezamenlijke wervingscampagne en een bijbehorende nieuwe website. Die heeft zeker effect gehad. Ruim 31 miljoen keer is de online campagne getoond aan de verschillende wervingsdoelgroepen (scholieren, studenten, herintreders en zij-instromers). De 8 campagnevideo’s zijn samen 300.000 keer bekeken. Met resultaat: de kinderopvangbranche is het afgelopen jaar 6.000 pedagogisch medewerkers rijker geworden, waarbij het aantal werknemers is gestegen naar 108.000.
Dit jaar gaan de inspanningen overigens gewoon door. Zo zijn er eerder dit jaar meer mogelijkheden gekomen voor mensen om zich te kwalificeren voor de functie van pedagogisch medewerker. Hiermee wordt tegemoetgekomen aan de wens tot meer en snellere instroom van pedagogisch medewerkers.
#5. Autoschadeherstel: nieuwe opleidingen
Als we straks allemaal elektrische auto’s gaan rijden, zijn dan in de garages minder monteurs nodig? Nee, integendeel zelfs, zegt de Autotech Alliantie, een nieuw verbond van autoschadebedrijven. Er dreigt dan juist een groot tekort aan technisch personeel met verstand van zogeheten slimme onderdelen.
Er dreigt een groot tekort aan technisch personeel met verstand van slimme auto-onderdelen.
Meer dan 1 op de 3 gespecialiseerde autoschadebedrijven gaf eind vorig jaar al aan last te hebben van personeelstekorten, zo blijkt uit CBS-cijfers. En dat aantal groeit snel. Tegelijkertijd kampen veel opleidingen met leegloop van nieuwe studenten, omdat jongeren dit werk niet aantrekkelijk vinden. Daardoor dreigt het in de toekomst steeds moeilijker te worden om auto’s nog (vakkundig) te laten herstellen.
Ondernomen acties
‘De instroom van nieuwe medewerkers is belangrijk, maar waar het hier om gaat is vooral de bijscholing van bestaande medewerkers in de branche’, aldus Toine Beljaars, voorzitter van de afdeling schade bij branche-organisatie Bovag. Ook Arno van der Steen, projectleider bij de Hogeschool Arnhem Nijmegen (HAN) en als adviseur betrokken bij de AutoTech Alliantie, pleit vooral voor meer scholing.
De AutoTech Alliantie, waaraan een groep schadeherstellers meedoet met in totaal zo’n 90 vestigingen, wil een antwoord op die scholingsvraag bieden. De nieuwe alliantie, waarbij grote bedrijven als Van Mossel Autoschade, Stern en de Louwman Dealer Group zijn aangesloten, heeft de afgelopen tijd met diverse instituten afspraken gemaakt om hoogwaardige opleidingen te ontwikkelen. De inhoud daarvan stemmen ze af met de leden, autofabrikanten en soms ook overheden en belanghebbenden.
‘Het diploma van de schadetechnicus is hetzelfde als 10 jaar geleden, terwijl de techniek zich enorm snel ontwikkelt.’
De schadebedrijven vinden dat er momenteel te weinig aanwas komt van ROC’s en de opleidingsinstituten VOC, Innovam en VSOB. ‘Het diploma van de schadetechnicus is hetzelfde als 10 jaar geleden, terwijl de ontwikkeling van de techniek een enorme versnelling heeft gemaakt’, aldus Guus Baris, directeur van Stern, dat 13 vestigingen in Nederland telt.
#6. Haven Rotterdam: Leerwerkakkoord
In de Rotterdamse haven lijken ook weer volop banen te zijn. Zo meldt althans een nieuw arbeidsmarktdashboard voor de Rotterdamse haven en een verdiepend rapport naar de belangrijkste arbeidsmarktontwikkelingen en uitdagingen voor de toekomst, waaraan bijna 125 havenbedrijven meewerkten, en dat eind mei nader wordt gepresenteerd. Van de onderzochte bedrijven zegt 70% moeilijk vervulbare vacatures te hebben.
Van de bedrijven in de haven zegt 70% moeilijk vervulbare vacatures te hebben.
Een van de grote aanjagers van de personeelstekorten is de Brexit. Daar komt met name in de haven veel meer papierwerk bij kijken, waarvoor meer personeel nodig is. Volgens schattingen telt de haven momenteel zo’n 6.000 vacatures – zelfs in coronatijd. Ook hier is vooral aan technici veel behoefte.
Ondernomen acties
De gemeente Rotterdam, scholen en de werkgevers hebben onder meer een Leerwerkakkoord Haven getekend, vol met maatregelen om jongeren en bijstandsgerechtigden in deze sectoren aan de slag te krijgen. Het UWV en het Rotterdamse Scheepvaart en Transport College (STC) hebben ook afgesproken 300 schoolverlaters een baangarantie te geven en dat de komende 5 jaar 2.200 mensen een opleiding krijgen voor een betrekking in de logistiek. En daarnaast is er bijvoorbeeld ook het platform Werken in de Rotterdamse haven, dat werkzoekenden op een Rotterdamse toon aanspreekt.
#7. Hoveniers: grootse wervingscampagnes
En zo komen we bij de laatste van de 7 hier genoemde (maar zeker niet uitputtende lijst) sectoren met personeelstekorten. En dat zijn: de hoveniers. Aan alle klussers op-, in- en rondom het huis is veel tekort, zo blijkt. Maar dus helemaal aan mensen die professioneel een tuin onder handen kunnen nemen. Zo’n 4 op de 10 ondernemers in de hoveniers- en groenvoorzieningsbranche kampen met een (flink) tekort aan arbeidskrachten, aldus het CBS.
Het aantal hoveniersbedrijven is in 5 jaar gestegen van 10.118 naar 13.046.
En dat terwijl het aantal hoveniersbedrijven in Nederland in 5 jaar met 30 procent is gestegen, van 10.118 in 2016 naar 13.046 dit jaar. Dat is dus nog (lang) niet genoeg voor de toenemende vraag, zo blijkt. ‘De vraag naar vakmensen is enorm, maar het aanbod zeer gering’, aldus Richard Maaskant van de Koninklijke Vereniging van Hoveniers en Groenvoorzieners (VHG). Volgens Maaskant is er nog zeker werk voor 500 nieuwe vaklieden in Nederland. Er is wel aanwas van zij-instromers, maar vooral jongeren blijken steeds moeilijker te porren voor het groene werk.
Ondernomen acties
De hoveniersbranche probeert al een paar jaar het imago op te vijzelen met grootschalige wervingscampagnes. Zo kwamen ze in 2019 al met de arbeidsmarktcampagne ‘Ik ben groen, jij ook?’, in 2021 gevolgd door ‘Groeien door groen‘. De eerste richtte zich vooral op zij-instromers, de tweede wil ook de instroom naar én vanuit het MBO en HBO bevorderen.
Daarnaast kent de groene sector diverse projecten om de instroom in het vmbo te bevorderen, en van daaruit de doorstroom naar het ‘groene’ mbo te stimuleren. Ook zijn er allerlei andere opleidingsinitiatieven zoals een vakopleiding die in de avonduren wordt gegeven en die zich richt op mensen die al in de hovenierssector werken of mensen die dat in de toekomst zouden willen.
#8. Gemeentes: recordaantal vacatures
In het eerste kwartaal van dit jaar stonden er bij de ruim 350 gemeentes van Nederland in totaal 6.427 vacatures open, een absoluut record. Dit was maar liefst 29% hoger dan het (record)aantal in het vierde kwartaal van 2020 en 38% hoger dan het eerste kwartaal van 2020. Het sterkst was de groei in beroepsgroepen verkeer/vervoer/nautisch (62%) en automatisering/ICT (52%). En volgens het A&O-fonds is ‘niet uit te sluiten’ dat dit kwartaal een verdere opleving laat zien.
Ondernomen acties
Opvallend is dat er op het gebied van werving weinig echt onderscheidende acties voor de gemeentes zijn te melden. Er verschijnen wel rapporten, zoals in ambtelijke situaties gebruikelijk, en sommige gemeentes slaan ook de handen ineen. Maar de werving gebeurt grotendeels nog vrij traditioneel. En een grote gezamenlijke campagne om het werk bij de gemeente aantrekkelijk te presenteren blijft (voorlopig?) uit.
Het valt op dat steeds meer gemeentes experimenteren met nieuwe manieren van selecteren.
Wel valt op dat steeds meer gemeentes experimenteren met nieuwe manieren van selecteren. Zo gebruikt de gemeente Breda gamebased assessments en selecteert ze niet langer op diploma’s en ervaring, maar eerder op karakter en vaardigheden. Ook in Rotterdam hebben ze daar ervaring mee, net als in Utrecht. En in hoofdstad Amsterdam selecteren ze samen met LTP/TestNed hun handhavers op een nieuwe manier: via een online assessment waarmee de gewenste competenties en gedragingen worden getoetst.
Want zo kan het natuurlijk ook. Als het via traditioneel werven niet lukt om je vacatures te vervullen, kun je immers ook nog altijd kijken hoe je selectie te verruimen en te verbeteren.