Het artikel gaat hieronder verder.
Over de opkomst van de mbo’er, de praktisch opgeleide, ‘mensen die iets met hun handen kunnen’, hebben we het hier al vaker gehad. De vraag ernaar is groter dan ooit, de instroom vanuit de opleidingen laag, hun vacatures blijven langer open staan, en steeds meer organisaties zitten met de handen in het haar hoe de zogeheten blue collar medewerkers te bereiken – én te overtuigen voor een overstap. Terwijl er enerzijds steeds meer hoogopgeleiden komen, blijft het aantal praktisch opgeleiden juist achter bij de behoefte. Maar opvallend: de beloning van de ‘doeners’ loopt nauwelijks in op de meer theoretisch opgeleiden – de marktwerking doet hier blijkbaar nauwelijks zijn werk.
Ook in het buitenland begint het op te vallen. Zo had News Letter-editor Ben Lowry het recent over ‘een van de grootste onrechten van moderne samenlevingen’ toen hij de structurele onderbetaling van praktisch opgeleiden beschreef. ‘Ik doel op de oneerlijkheid van mensen die zwaar fysiek werk doen of onaangename klusjes doen zoals werken in riolen en dan, bovenop de ellende van hun baan, slecht betaald krijgen.’
‘Mensen die intelligent zijn op manieren die worden beloond in een kantooromgeving hebben de wereld zo ingericht.’
‘De redenen waarom we zijn geëindigd met mensen die op kantoor werken, en die niet zo’n fysiek uithoudingsvermogen hebben om buiten te zijn, vaak bij slecht weer, en die veel meer betaald krijgen dan handarbeiders, zijn heel ingewikkeld en gaan eeuwen terug’, schrijft hij. ‘Ik pretendeer niet te weten hoe het is gekomen, behalve voor zover het een heel voor de hand liggende reden betreft: mensen die intelligent zijn op manieren die worden beloond in een kantooromgeving, of mensen die op andere manieren sluw zijn, hebben de wereld zo ingericht.’
Makkelijke kantoorbanen
Natuurlijk, stelt Lowry: mensen die zeer bekwame en moeilijke kwalificaties behalen, zoals accountant of arts, moeten worden beloond voor het geduld en de lange inspanning die ze hebben gebracht om zulke ervaring op te doen. ‘Maar ik denk ook dat mensen moeten worden vergoed voor het doen van werk dat bijna iedereen als onaangenaam beschouwt, en dat kan betekenen dat makkelijke kantoorbanen – banen waarvoor weinig kwalificaties en inspanning nodig zijn – niet meer, en idealiter: minder, betaald moeten worden dan banen die de meeste andere mensen niet zullen doen.’
‘Makkelijke kantoorbanen zouden idealiter minder betaald moeten worden dan banen die de meeste andere mensen niet zullen doen.’
Een duidelijk voorbeeld van een sfeer die beter beloond zou moeten worden, is volgens hem de zorg. ‘Ik merkte dit heel erg toen mijn ouders zorg kregen tegen het einde van hun leven. In feite was het tekort aan verzorgers, verergerd door covid, zo groot dat het maanden duurde voordat mijn moeder de zorg kreeg die ze nodig had, en mijn vader kreeg die nooit helemaal (hoewel zijn terughoudendheid om dergelijke hulp te accepteren de vertraging vergrootte).’ Betere betaling van zorgmedewerkers zou het tekort in de sector zeker kunnen tegengaan, denkt hij.
De dure loodgieter
‘Een deel van de verandering waar ik naar verwijs, zal vanzelf gebeuren’, concludeert hij. Zie de hoge kosten van loodgieters en de moeilijkheid om ze te pakken te krijgen. ‘Mijn verwarming ging 2 keer kapot en het duurde een tijd om die te laten repareren. Mijn loodgieter is in de 50 en hij zegt dat alle andere loodgieters die hij kent hetzelfde zijn. Jongere mensen willen gewoon niet in slecht weer buiten werken of zich begraven onder vloerplanken om rommelige problemen op te lossen.’ Het was al met al dan ook een grote fout om te proberen 50% van de jongeren naar de universiteit te krijgen, zoals in het VK lang beleid was, vindt hij.
‘Het was een grote fout om te proberen 50% van de jongeren naar de universiteit te krijgen.’
Op Forbes schrijft Mark C. Perna dat een verandering inmiddels gaande is. De return on investment van hoger onderwijs is over de hele wereld aan het afnemen, stelt hij, mede door de hoge kosten ervan, maar ook omdat kantoorbanen steeds minder automatisch ‘een weg naar prestige, stabiliteit en financieel succes’ zijn. ‘Terwijl veel kantoorsectoren te maken gehad met golven van ontslagen en toegenomen onzekerheid over de baan, is er nu veel vraag naar vakmensen, met een concurrerend salaris en carrièregroei op de lange termijn.’ Volgens hem maakt dat de loopbaankeuzes voor Gen Z alleen maar rijker en veelzijdiger.
De opkomst van A.I.
Perna haalt zonnepaneleninstallateur Will White aan, die opmerkt dat je bij veel praktisch geschoolde beroepen kunt beginnen zonder studieschuld, dat je er snel kunt opklimmen in salaris, en dat de baanzekerheid er tegenwoordig groter is dan in veel kantoorbanen – terwijl het stereotype juist andersom is. Hij haalt daar een belangrijke oorzaak voor aan: de opkomst van A.I. ‘Het is moeilijk om geschoolde beroepen uit te besteden of te vervangen door A.I.’, aldus White.
‘Waar generatieve A.I. 30% van alle witteboordenwerk kan vervangen, geldt dit voor slechts 1% van alle blue collar-functies.’
Een uitspraak die ook door steeds meer onderzoek wordt ondersteund. Zo meldde uitgever Pearson al in 2023 dat white-collar jobs meer te vrezen hebben van generatieve A.I. dan blue-collar jobs. Waar ze verwachtten dat op termijn generatieve A.I. maar liefst 30% van alle witteboordenwerk zou kunnen overnemen, gold dat slechts voor 1% (!) van alle blue collar-functies zoals hoveniers, monteurs of bouwvakkers. De onderzoekers bekeken daarvoor de impact van generatieve A.I. op meer dan 5.000 banen in 5 landen: Australië, Brazilië, India, de VS en het VK.
Nieuwe verzuiling
Volgens scheidend hoogleraar sociologie Mark Bovens gaat het overigens om meer dan alleen gegroeide salarisverschillen. In zijn recente afscheidsrede stelde hij dat we in de ‘diplomademocratie’ verzuild zijn langs opleidingsniveau, en dat theoretisch en praktisch geschoolden steeds meer leven in gescheiden werelden. En die scheiding verhardt zodra er kinderen komen, tekende De Volkskrant op. ‘Zo weten we dat leerlingen met theoretisch opgeleide ouders vaker hoger schooladvies krijgen en vaker (categoraal) gymnasium volgen. Verzuiling dus via opleidingsniveau.’ En de zogenaamde pechgeneratie? Dat lijkt ook nogal mee te vallen.
De zogenaamde pechgeneratie van studenten? Dat lijkt allemaal nogal mee te vallen…
Daarmee lijkt ook een deel van de tot nu toe achterblijvende beloning van de meer praktisch opgeleiden wel verklaard. Hun ‘zuil’ lijkt nauwelijks in staat een gezamenlijke vuist te maken, de andere zuil heeft weinig behoefte aan verandering van de verhoudingen. Hoogleraar Bovens zag het toen zijn universiteit in coronatijd geen wetenschappers ontsloeg, maar wel 20 kantinemedewerkers, die al hun hele leven voor de universiteit hadden gewerkt. En dat door eerdere outsourcing van schoonmakers en receptionisten ‘juist de minst betaalde medewerkers nog slechtere arbeidsvoorwaarden kregen.’
Geen onwil, maar onbekendheid
Het is geen kwestie van onwil, maar vooral van onbekendheid, aldus de afscheid nemend hoogleraar. En juist daar zal de komende jaren dus wel verandering in moeten komen. Want zolang we ‘stiefmoederlijk’ omgaan met de meer praktisch geschoolde medewerkers, zoals hij het noemt, zal er nauwelijks verandering optreden – en zullen we steeds meer problemen blijven ondervinden om ze aan te trekken. Dat gaat overigens om meer dan alleen hogere salarissen, aldus Bovens: het gaat ook om het gevoel geven écht erbij te horen. Want dat is natuurlijk de belangrijkste waardering die mensen kunnen krijgen.
Meer weten?
Op 23 januari vindt het Blue Collar- en Volumerecruitment Event van Werf& plaats, met alle ins en outs over de uitdagingen van blue collar werving en volumerecruitment. Hoe pak je deze uitdaging de komende jaren het beste aan? Schrijf je nu in!
Blue collar en volumerecruitment
