Het artikel gaat hieronder verder.
Omgaan met schaarste in geopolitiek onzekere tijden. De titel alleen al belooft heel wat onrust en onheil. Maar kijk naar wat de bijna 500 bestuurders bezighoudt die meededen aan het jongste Berenschot Strategie Trendsonderzoek, en het antwoord voelt toch behoorlijk vertrouwd: krapte op de arbeidsmarkt. Het onderwerp staat nog altijd ruim bovenaan de agenda van de boardroom, zo melden de onderzoekers. Al is het op die agenda dit jaar wel iets gezakt, en vragen met name wetgeving en regulering, artificial intelligence en geopolitiek wel steeds ietsjes meer aandacht.
Van de deelnemers aan het onderzoek geeft 39% aan dat de krapte op de arbeidsmarkt impact heeft op het vormgeven van de strategie. Wetgeving en regulering staat daar met nog geen 25% als nummer 2 nog altijd flink op achter. En de arbeidsmarkt en afzetmarkt beïnvloeden elkaar ook steeds meer, merken de onderzoekers op. ‘Als je de slag op de arbeidsmarkt mist, kun je het op de afzetmarkt ook wel vergeten, zo lijkt het. Al zijn er natuurlijk ook mogelijkheden om minder afhankelijk van personeel te worden. Denk aan automatisering, robotisering, de implementatie van self-servicesystemen of de benutting van A.I. Kortom; er valt iets te kiezen.’
Prijsopdrijvend effect
Schaarste drijft doorgaans de prijs op. ‘Dat weet iedereen die weleens lastminute een skireis heeft proberen te boeken in de voorjaarsvakantie’, zo staat in het onderzoeksrapport te lezen. Maar hoe zit dat op de arbeidsmarkt? Daar zie je natuurlijk loonsverhogingen ontstaan, zoals ook blijkt uit de recente VSPLoonindex van Van Spaendonck, maar ook andere bewegingen, zoals de onderzoekers schetsen. ‘Als de schaarste structureel is, zoals geldt voor de krapte op grote delen van de Nederlandse arbeidsmarkt, moet je ook zoeken naar structurele oplossingen.’
Eén van die oplossingen kan bijvoorbeeld zijn: securing resources, zoals ze het noemen. Oftewel: ‘zelf je personeel gaan opleiden of de studie van toekomstige nieuwe medewerkers betalen in ruil voor indiensttreding na afstuderen.’ Een andere oplossing noemen ze: het zoeken naar substituten. Zoals bijvoorbeeld chatbots die ‘in veel sectoren belangrijke collega’s zijn geworden van het callcenterpersoneel.’
En als derde oplossing zien ze tenslotte: het minimaliseren van het gebruik van de resources. ‘Denk bijvoorbeeld aan de de introductie van remote maintenance in de industrie, onderhoud op afstand, waardoor schaarse monteurs veel minder hoeven te reizen en per saldo veel productiever worden.’
‘Veel kritieke grondstoffen komen uit niet zonder meer bevriende naties. Bovendien kan de vriendschap snel bekoelen.’
Al stelt dat laatste dan wel weer eisen aan de beschikbaarheid van bepaalde tools en onderdelen, en juist dat wordt in de huidige geopolitiek ook een steeds groter probleem. ‘Veel kritieke grondstoffen komen immers uit niet zonder meer bevriende naties en bovendien kan de vriendschap ook snel bekoelen. Dat merken we iedere dag.’
Minder innovatie
De schaarste aan personeel biedt overigens nog een probleem, zo maakt het onderzoek duidelijk: het tast direct het innovatief vermogen van Nederland aan. De slag om het beperkt aantal hooggekwalificeerde talenten wordt immers steeds feller, maar is niet genoeg om innovatief te blijven. In 2020 noemde nog 35% van de respondenten dit onderwerp als belangrijk strategisch agendapunt in de boardroomvergadering, dit jaar daalde dat tot slechts 22%. Een constatering die ook al min of meer viel terug te lezen in het in september 2024 verschenen Draghi-rapport.
Waar in 2020 nog 35% innovatie als strategisch agendapunt noemde, is dat dit jaar slechts 22%.
Omdat op deze manier de productiviteit dus waarschijnlijk ook niet stijgt, maakt het de krapte er de komende jaren al met al niet minder op, zo valt volgens de onderzoekers te verwachten. En al helemaal niet omdat het kabinet ook nog eens weinig waarde lijkt te hechten aan de Nederlandse kennisinfrastructuur, onderwijs en innovatie. ‘Hoewel het woord innovatie maar liefst 85 keer werd benoemd in het regeerprogramma, wordt juist op de wetenschap – een essentiële bouwsteen van innovatie – bezuinigd.’ Daarmee wordt het al met al de komende tijd niet makkelijker om de structurele schaarste te lijf te gaan, zo concluderen ze ietwat gelaten.
