Hij is ongetwijfeld een van de bekendste economen van Nederland. Als vaste columnist van Het Financieele Dagblad en ‘huiseconoom’ van Nieuwsuur kennen velen de scherpe analyses van Mathijs Bouman, die in 2013 nog de ‘Gouden Stier’ won voor beste financieel commentator. Op 30 november houdt hij een keynote tijdens het Seminar arbeidsmarkttrends 2023 – 2027 van Werf&, al meer dan 10 jaar hét arbeidsmarktevent van het jaar, waarin de beste sprekers en specialisten vooruitblikken op wat ons volgend jaar te wachten staat. Hier alvast een vooruitblik, met 5 van Boumans meest recente inzichten.
#1. Over de naderende recessie
Er mogen dan allerlei signalen zijn dat er een recessie zit aan te komen, heel bang hoeven we daarvoor niet te zijn, stelde Bouman nog in augustus. En zeker niet waar het de arbeidsmarkt betreft. We verschijnen volgens hem namelijk sterker dan andere landen aan de start ervan. ‘Nederland gaat deze koopkrachtcrisis in met een economie op volle snelheid, met een arbeidsmarkt vol kansen en een overheid met genoeg geld om de scherpe kantjes van het koopkrachtverlies af te halen.’
De hoge groei heeft geleid tot recordhoge werkgelegenheid, constateert hij ook. ‘Nog nooit werkte zo’n groot deel van de potentiële beroepsbevolking als nu. En ook vergeleken met andere EU-landen zitten we qua banen in de absolute top. Het enorme koopkrachtverlies door dure energie wordt dus deels gecompenseerd door werkzekerheid voor een groot deel van de bevolking. Een eventuele recessie zal minder diep zijn, omdat de kans op massaontslagen gering is. Arbeidskrachten zijn structureel schaars en dus structureel waardevol.’
Sommige recruiters mogen dan denken dat het door een recessie makkelijker zal worden om talent te vinden, maar zij zullen nog wel eens bedrogen kunnen uitkomen, aldus Bouman. Talent zal immers schaars blijven, ook als er een paar bedrijven gaan omvallen.
#2. Over het regeerakkoord
‘Het meest teleurstellende deel van het coalitieakkoord’. Zo noemt hij de arbeidsmarktparagraaf van het huidige kabinet. Waar de arbeidsmarkt algemeen als de achilleshiel van alle ambitieuze kabinetsplannen wordt beschouwd, mist Bouman een denkrichting hierover. ‘De onderhandelaars hebben zichzelf hier een denkverbod opgelegd. Men komt niet verder dan kritiekloos aansluiten bij het rapport In wat voor land willen wij werken? van de commissie-Borstlap en het SER-advies dat daarvan werd afgeleid.’ Een gemiste kans om écht te veranderen, aldus de FD-columnist.
#3. Over migratie
We zouden in Nederland wat verstandiger moeten omgaan met migratie, zegt Mathijs Bouman. ‘Een rationeel immigratiebeleid‘, noemt hij dat. Want dat is volgens hem hard nodig, vanwege de vergrijzing en de structureel krappe arbeidsmarkt. ‘En dan vooral vanuit Noord-Afrikaanse landen waar de bevolkingsopbouw omgekeerd is aan die bij ons.’ Toen hij daarna hetzelfde standpunt op een arbeidscongres wilde vertolken, werd hem door een Haagse bobo toegesist: ‘Bouman, hou nou op over arbeidsmigratie uit Afrika. Dat gaan we gewoon niet doen’.
‘Laten we een voorbeeld nemen aan Duitsland, dat in zijn regeerakkoord stelt: wij zijn een migratieland.’
Maar laten we een voorbeeld nemen aan onze oosterburen, stelt de econoom. ‘Daar schreven de coalitiepartijen in hun regeerakkoord: Duitsland is een migratieland. Men gaat buitenlandse werknemers actief werven. Niet iedereen, maar wel wie nodig is. En Duitsland doet nog iets: het brengt werk naar het buitenland. Naar Marokko, bijvoorbeeld, waar dankzij een samenwerkingsverdrag de Duitse investeringen met maar liefst 600% zijn gegroeid. Ook dat is een verstandige voorbereiding op de vergrijzing en maakt bovendien de mondiale productieketen robuuster. Investeringsverdragen met Noord-Afrikaanse landen, kan het fijngevoelige Nederland dat wel aan?’
#4. Over het onbenut arbeidspotentieel
Migratie zou helemaal niet nodig zijn, omdat we nog steeds 1,2 miljoen mensen langs de kant hebben staan, van wie een groot deel kan en wil werken. Het is een standpunt dat je nogal eens hoort verkondigen. Maar volgens Bouman berust het beeld op een mythe. ‘Bij dat ongebruikt arbeidspotentieel zitten bijvoorbeeld veel mensen die wel willen, maar nog niet kunnen werken’, stelt hij. ‘Ze studeren, zijn in het buitenland of herstellen van een ziekte. Ze zijn alvast op zoek, maar opjutten gaat niets helpen.’
‘De 1,2 miljoen van Van Gennip is een mythe, er is geen geheime voorraad personeel.’
Meer uren werken, zoals de regering bepleit? Ook dat is zo makkelijk nog niet. ‘Het vergt vaak een cultuuromslag (hoeveel dagen mogen kinderen naar de opvang?) en een nieuw belasting- en toeslagenstelsel, zodat meer werken echt loont.’ En van de laatst overgebleven werklozen hoeven we volgens hem ook niet veel te verwachten. ‘Dit zijn vaak mensen die korte tijd tussen twee banen zitten. De werkloosheid is met 3,2% extreem laag. Nog lager en de arbeidsmarkt functioneert niet meer. De 1,2 miljoen die minister Van Gennip noemt is een mythe, er is geen geheime voorraad personeel.’
#5. Over de tekorten aan technici
Om een beeld te krijgen van hoe structureel de personeelstekorten zijn hoef je alleen maar naar de industrie in Nederland te kijken. ‘Een ramp in slowmotion‘, noemt Bouman dat. Want niet alleen lukt het nu al niet de vele vacatures in de techniek te vervullen, tot overmaat van ramp loopt ook het aantal techniekstudenten nog eens sterk terug. ‘Precies bij de voor de energietransitie noodzakelijke opleidingen, zoals installatie- en elektrotechniek, neemt de belangstelling van jongeren af.’ En dat net nu we aan het begin staan van de vergrijzingsgolf, die ook voor een uitstroom van technisch geschoold personeel zal zorgen.
‘Technische bedrijven kunnen het zich niet meer permitteren om nonchalant met vrouwelijk technisch talent om te gaan.’
Bouman denkt zelfs dat het nodig is ‘studieloon’ in te voeren, voor iedereen die aan een technische opleiding begint. ‘Leg de kosten daarvoor maar neer bij de bedrijven die nu niet aan genoeg technisch personeel kunnen komen.’ En ook voor meisjes moet volgens hem veel meer de rode loper worden uitgerold. ‘Is de werksfeer en de bedrijfscultuur wel zodanig dat vrouwelijke werknemers gemotiveerd blijven? Moeten de workflow en het rooster misschien aangepast en deeltijd mogelijk gemaakt? Bedrijven kunnen het zich niet meer permitteren om nonchalant met vrouwelijk technisch talent om te gaan. Iedereen is nodig.’
Meer trends?
Wordt de situatie volgend jaar nóg krapper? Of gaan we een kentering zien? En welke kant gaat het dan op? Op 30 november vindt het Seminar arbeidsmarkttrends 2023 – 2027 plaats, al meer dan 10 jaar hét arbeidsmarktevent van het jaar, waarin de beste sprekers en specialisten een update en een doorkijkje geven naar de arbeidsmarkt van de komende jaren. Mathijs Bouman zal hier de openingskeynote geven. Dus: schrijf je snel in!
