Is het glas op de arbeidsmarkt nou halfvol of halfleeg? Gaat het nog steeds de goede kant op, of zitten we op een kantelpunt en staat een flinke afkoeling te wachten? Er zijn ‘mixed signals‘, hield Geert-Jan Waasdorp vorige week zijn gehoor voor tijdens het bureaudirecteuren-evenement dat Intelligence Group organiseerde. ‘Maar ik zie meer kleine minnetjes dan kleine plusjes.’ Laten we dan maar met die plusjes beginnen:
#1. Vacatures nog steeds op top
‘Het gaat echt héél goed’, zei CBS-hoofdeconoom Peter Hein van Mulligen recent nog tegen het FD. ‘De dynamiek op de arbeidsmarkt is enorm. Voor een net zo krappe arbeidsmarkt als nu moeten we waarschijnlijk terug naar de jaren 60 van de vorige eeuw.’
In september 2019 lag het aantal openstaande vacatures op 288.000, een record.
Eind september 2019 was het aantal openstaande vacatures opgelopen tot 288.000, opnieuw een groei van 4.000 ten opzichte van een kwartaal eerder, toen ook al een record werd aangetekend. Het is nu al 6 jaar lang dat het aantal openstaande vacatures elk kwartaal toeneemt. Er zijn momenteel zelfs ruim 3 keer zoveel vacatures als op het dieptepunt in 2013. En ook niet eerder werden er zoveel vacatures vervuld in een kwartaal als in het derde kwartaal van dit jaar: 312.000.
#2. Ook vacaturegraad op recordniveau
Net als het aantal vacatures staat ook de vacaturegraad, het aantal vacatures per 1.000 banen, nog steeds op piekniveau. Het gaat nu om 33 vacatures per 1.000, wat nog steeds hoger is dan de vorige top, in 2007 en 2009 (toen er 32 vacatures per 1.000 werknemersbanen waren). Het hoogst is de vacaturegraad (al jarenlang) in de bedrijfstak informatie en communicatie. Eind september waren er in deze bedrijfstak 66 vacatures op duizend werknemersbanen, 1 meer dan aan het einde van het tweede kwartaal. Hierna volgen de bouwnijverheid met 55 vacatures per duizend banen en de horeca met 51 vacatures per duizend banen. In deze bedrijfstakken is het gebrek aan werknemers dus het meest nijpend.
Het aantal vacatures is historisch hoog, gerelateerd aan het aantal banen en werklozen.
Niet alleen relatief aan het aantal banen is het aantal vacatures overigens historisch hoog. Dat is het ook gerelateerd aan het aantal werklozen. Er zijn nu gemiddeld 90 vacatures per 100 werklozen. Het hele jaar lang ligt dit aantal al boven de 80, wat tot eind vorig jaar juist het record was.
#3. Aantal banen nog nooit zo hoog
Niet alleen het aantal vacatures bereikt records die voorheen ondenkbaar waren, dat geldt in zijn algemeenheid ook voor het totaal aantal banen. Het aantal banen groeit al 5 jaar achter elkaar, in het vorige kwartaal nog met 21.000, en het afgelopen jaar met in totaal 128.000. Vanaf het tweede kwartaal van 2014 zijn er al 958.000 banen bijgekomen (een groei van +9,8 procent). De groei van de banen piekte in het derde kwartaal van 2017 met 74.000.
Vanaf het tweede kwartaal van 2014 zijn er al 958.000 banen bijgekomen.
Het aantal mensen met betaald werk nam in oktober toe tot 9,0 miljoen, aldus het CBS. En dat waren ook nog eens steeds meer vaste banen zo blijkt. In het derde kwartaal hadden 5,6 miljoen werknemers een vaste arbeidsrelatie, 213.000 meer dan een jaar eerder.
#4. Werkloosheid nog steeds zéér laag
Het aantal langdurig werklozen, degenen die al een jaar of langer op zoek zijn naar werk, is in het derde kwartaal van 2019 gedaald naar 82.000. Dat zijn er 28.000 minder dan een jaar eerder in hetzelfde kwartaal. Het aandeel van de werklozen die een jaar of langer op zoek zijn naar werk kwam hiermee op 27 procent. In het derde kwartaal van 2018 was dat nog 34 procent.
Al sinds het tweede kwartaal van 2014 vinden er meer werklozen werk dan er mensen met werk werkloos worden.
De totale werkloosheid beliep in het derde kwartaal van 2019 zo’n 319.000. Dat waren er 14.000 méér dan het kwartaal ervoor. Hierdoor steeg ook het werkloosheidspercentage, van 3,3 naar 3,4. Maar toch kun je dit ook als goed nieuws opvatten: het betekent namelijk ook dat er méér mensen de arbeidsmarkt opstromen. Het aantal werklozen steeg dus vooral doordat in het afgelopen kwartaal meer mensen die niet actief waren op de arbeidsmarkt op zoek gingen naar werk en niet direct aan de slag raakten. Al sinds het tweede kwartaal van 2014 vinden er meer werklozen werk dan er mensen met werk werkloos worden.
#5. Demografie helpt handje mee
Een ander signaal dat de arbeidsmarkt niet zomaar zal omslaan is te vinden in de demografie. Door de vergrijzing komen nu eenmaal steeds minder jonge mensen de arbeidsmarkt op. Althans: het aantal jongeren dat instroomt houdt nu nog ongeveer gelijke tred met het aantal ouderen dat uittreedt. Maar als we immigratie niet meerekenen, stromen de komende 10 à 15 jaar veel meer mensen uit dan er bij komen. Dat werkt verdere krapte natuurlijk alleen maar in de hand.
#6. Arbeidsmarktactiviteit nog steeds hoog
Er is nog steeds veel dynamiek op de arbeidsmarkt. Intelligence Group komt in zijn Arbeidsmarkt Gedragsonderzoek tot maar liefst meer dan 1 miljoen actieve baanzoekers. Van de Nederlandse beroepsbevolking zou 12 procent actief op zoek zijn naar een andere baan, een stijging van 33.000 personen in 1 jaar. En dan is daarnaast ook nog eens ruim 46 procent van de Nederlandse beroepsbevolking niet actief op zoek, maar wel open voor ander werk. Ook dat is een record.
Bijna 17 procent van de hele beroepsbevolking stapte afgelopen jaar over naar een andere baan.
Naast een hogere activiteit, is ook het aantal personen dat daadwerkelijk van baan is gewisseld toegenomen ten opzichte van het derde kwartaal 2018. Bijna 17 procent van de hele beroepsbevolking stapte afgelopen jaar over naar een andere baan. De dynamiek en mobiliteit op de arbeidsmarkt zijn daarmee nog altijd ongekend hoog, aldus dit onderzoek.
Maar er zijn ook (flinke) minnetjes…
Als je het zo bekijkt, lijkt er dus geen vuiltje aan de lucht voor de arbeidsmarkt. Volop banen en vacatures te vervullen, volop werk voor recruiters dus ook. Maar er is ook een andere kant van de medaille. Het aantal ‘minnetjes’ in de signalen op de arbeidsmarkt. Zoals:
#7. Aantal uitzenduren daalt maar door
Het meest zorgelijke nieuws is waarschijnlijk dat het aantal uitzenduren al een tijd aan een vrije val bezig is. Het aantal uren daalt al 14 maanden achtereen, de afgelopen maanden zelfs met 9% ten opzichte van een jaar eerder. En wisten de uitzendbureaus de omzet eerst nog wel op peil te houden met een hogere marge, ook daarvan is nu geen sprake meer. De omzet daalt ook al 8 maanden achtereen. En die krimp lijkt bovendien toe te nemen. Zorgelijk, want de ontwikkeling van het aantal uitzenduren wordt vaak gezien als voorbode van de rest van de economische ontwikkeling.
De omzetkrimp bij de uitzendbureaus lijkt toe te nemen.
Vooral in de administratieve sector is de achteruitgang fors, met 11 procent minder uren ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar, en 7 procent minder omzet.
#8. Al 6 maanden neemt werkloosheid toe
Het is allemaal nog niet heel schokkend, maar de werkloosheid is alweer 6 maanden achter elkaar aan het groeien, meldt het CBS. En zo’n groei van het aantal werklozen gebeurde hiervoor voor het laatst in 2015. Het CPB voorziet zelfs een verdere stijging in 2020. Nog steeds licht, maar toch. Hier staan vrijwel alle seinen op rood. Het aantal werklozen steeg het afgelopen kwartaal met gemiddeld 3.000 per maand naar 323.000. En waar in het tweede kwartaal van dit jaar nog 95.000 werklozen een baan vonden, was dit het afgelopen kwartaal gedaald tot ‘slechts’ 86.000.
Bovendien groeide het aantal werklozen in dat kwartaal sterker dan het aantal vacatures. Het zijn misschien allemaal geen grote veranderingen, en netto leiden ze nog steeds tot een lage werkloosheid, maar het duidt wel op een ‘kantelpunt’ op de arbeidsmarkt.
#9. Sourcingsdruk stijgt niet meer
Intelligence Group meet in het Arbeidsmarkt Gedragsonderzoek al sinds 2013 onder meer de arbeidsmarktactiviteit, het aantal baanwisselingen in de beroepsbevolking en de zogeheten ‘sourcingsdruk’: het aantal mensen dat zegt het afgelopen kwartaal actief benaderd te zijn voor een andere baan. Al die indicatoren staan nog steeds op groen, maar de groei neemt wel duidelijk af. De sourcingsdruk is ten opzichte van vorig jaar bijvoorbeeld nog wel flink gestegen, maar sinds het vorige onderzoek een kwartaal eerder wel gedaald. ‘En dat is voor het eerst sinds ik dit meet’, aldus Waasdorp. ‘Er zit niet veel beweging meer in.’
#10. Zoekduur daalt niet meer
Nog zo’n indicator is de verwachte zoekduur: de periode die mensen aangeven zelf nodig te zullen hebben om een andere baan te vinden. Het kan gezien worden als de ‘vertrouwensindicator’ van de arbeidsmarkt. Denken mensen snel een andere baan te kunnen vinden? Of niet? Ook deze indicator kende de afgelopen jaren steeds een gestage daling. Maar in het laatste kwartaal stokte die daling ineens op 3,7 maanden. Toeval? Of zou er meer aan de hand zijn?
#11. Aantal online vacatures kent nulgroei
Belangrijk voor recruiters is natuurlijk de vraag: hoe gaat het aantal vacatures zich ontwikkelen? En daarvoor zijn verschillende indicatoren, zoals de conjunctuuronderzoeken die het CBS en het Economisch Instituut voor de Bouw regelmatig uitvoeren. Ook Jobfeed, de tool van Textkernel die de online verschijnende vacatures indiceert en bijhoudt, is wat dat betreft een goede graadmeter.
In de Jobfeed-cijfers lijkt het hoogtepunt inmiddels wel achter de rug zijn. Ook de andere indicatoren laten de laatste maanden vooral een knik omlaag zien. Afgelopen kwartaal is zelfs voor het eerst sinds eind 2013 een daadwerkelijke daling van het aantal vacatures gemeten, zo blijkt uit een analyse van Intelligence Group op vacaturedata van Jobfeed.
Al tekenen de onderzoekers hierbij wel aan dat de afname van het aantal vacatures ‘wel in perspectief moet worden geplaatst. In de afgelopen jaren steeg het aantal vacatures juist zeer sterk. Nu is er sprake van een daling, maar het absolute aantal vacatures is nog steeds erg hoog.’
#12. Onzekerheid neemt toe
En zo komen we bij de meest onzekere factor van allemaal: de toekomst. Want wie zal durven voorspellen hoe volgend jaar eruitziet? Wel is zeker dat er veel onzeker is. Of het nu gaat om de gevolgen van de WAB, de (al dan niet) Brexit, de internationale (handels)spanningen, de stikstofcrisis of de grillige huizenmarkt: het kan grote impact hebben op de arbeidsmarkt. ‘Ons vermoeden is dat de arbeidsmarkt komend jaar heel afwachtend is’, aldus Waasdorp. ‘Dus zowel voor werkgevers als werknemers. De huizenmarkt en arbeidsmarkt zijn duidelijk communicerende vaten. Als de huizenmarkt goed blijft, geldt dat ook voor de arbeidsmarkt. Maar draait het om, dan kun je wel eens de poppen aan het dansen hebben…’