De overheid kampt met een structureel tekort aan geschoold ict-personeel. Om dat op te lossen is niet alleen meer salaris nodig, maar ook een echte sense of urgency, aldus een recent rapport.

Het was vorige week groot nieuws: de hackers van de AIVD die cruciaal bewijs leverden over Russische inmenging in Amerikaanse verkiezingen. Dat hadden ze toch maar mooi geflikt, die slimme nerds van onze eigen veiligheidsdienst. De ministers stonden er vrijdag maar wat trots bij te stralen.

Veel ict-ambtenaren treden uit

Maar het nieuws van vorige week kan niet verhullen dat het er wat ict betreft helemaal niet zo goed voorstaat bij de Rijksoverheid. Sterker nog: de komende jaren treden een hoop ict-ambtenaren op leeftijd uit, terwijl de instroom van nieuwe specialisten beperkt blijft, aldus het vrij recente rapport ‘Versterking ICT-werkgeverschap Rijk’, in samenwerking geschreven door de onderzoeksbureaus Panteia en Intelligence Group.

Recruitment bij het Rijk nog behoorlijk ouderwets

Toch wordt dit probleem nog lang niet overal binnen de Rijksoverheid onderkend, schetst het rapport. En er wordt ook lang niet genoeg (goede) actie op ondernomen. Werving en selectie gaat bij de Rijksoverheid bijvoorbeeld nog vaak behoorlijk ouderwets, blijkt uit een kwalitatieve analyse bij 5 willekeurige Rijksonderdelen (De Belastingdienst, het Ministerie van EZ, het CBS, het UWV en DUO). Zomaar een paar constateringen:

• Alle vijf onderzochte Rijksonderdelen hebben ieder een eigen systeem en een eigen invulformulier. Tussen de verschillende onderdelen is geen eenduidigheid en derhalve lijkt het uitwisselen van talent moeilijk/niet mogelijk.
• Het is niet mogelijk om open te solliciteren, terwijl dit wel een veelgebruikte oriëntatiemethode is en een logisch gevolg van inspanningen op het gebied van employer branding.
• Sollicitatieformulieren staan vol met onnodige vragen. Dit zijn vaak vragen die nauwelijks zijn toegestaan. Bij enkele Rijksonderdelen is het al een hele opgave om in eerste instantie bij het sollicitatieformulier te komen.

Sollicitatieformulieren bij de Rijksoverheid staan vaak vol met onnodige en nauwelijks toegestane vragen

• Het is nagenoeg onmogelijk om via de mobiele telefoon te solliciteren.
• Geen enkele ontvangstbevestiging is van toegevoegde waarde of biedt aansluiting bij het employer brand of candidate experience.
• Het lijkt erop dat sommige sollicitatieprocedures al in jaren niet meer zijn getest dan wel nog nooit zijn getest bij de doelgroep.

De sense of urgency ontbreekt

De sense of urgency ontbreekt op veel plaatsen, constateren de onderzoekers. Omdat de Rijksoverheid in het verleden de ict-vacatures steeds wel kon vervullen, en anders wel zijn toevlucht kon nemen tot externe inhuur, wordt het probleem nauwelijks gezien. Maar juist die externe inhuur is vrij duur en biedt niet altijd soelaas, aldus de onderzoekers. ‘Er is
dan ook behoefte aan een cultuurverandering.’

Adviezen en aanbevelingen

Ze noemen daarvoor een aantal adviezen en aanbevelingen:

• Meer dan nu moet de blik vooral ook op de lange termijn zijn gericht. Dat vraagt om een goede strategische personeelsplanning (SPP) op ict-gebied zowel op het niveau van de Rijksonderdelen (verticaal) als het Rijk als geheel (horizontaal).
• Van belang daarvoor is permanente versterking van de informatiepositie van het Rijk op het gebied van HR-ict; deze is momenteel ‘suboptimaal’.
• De samenwerking moet worden geïntensiveerd, zowel tussen de Rijksonderdelen onderling als tussen het Rijk en het ict-onderwijs. Door de gedeelde knelpunten gezamenlijk op te pakken, kan dit doeltreffender en doelmatiger worden gedaan.

‘De rijksoverheid moet middelen beschikbaar stellen die passen bij de omvang van het probleem’

• Bij intensievere samenwerking kan het wenselijk zijn om te zorgen voor een goede centrale coördinatie binnen het Rijk. Sommige stakeholders pleiten in dit verband
  zelfs voor een ‘digi-deltaplan’ voor de personele ict-problematiek. Het gaat dan om het Rijksbreed faciliteren en ontzorgen – en niet substitutie van bestaande departementale initiatieven – en aanjagen daar waar nodig en mogelijk.
• Er moeten middelen beschikbaar worden gesteld die passen bij de omvang van het probleem.

Ruim 427 miljoen euro inhuur van externe ict’ers

Het onderzoek schat het aantal ict’ers bij de Rijksoverheid op ruim 18.000. In 2016 huurde het Rijk daarnaast nog eens voor in totaal 427,3 miljoen euro aan extern personeel in, een stijging van ruim 60 procent ten opzichte van 2013. De externe ict-inhuur was dat jaar goed voor een derde van de totale externe inhuur door het Rijk. Met name de ministeries van Financiën (147,5 miljoen euro) en BZK (109,1 miljoen
euro) sprongen er daarbij uit.

143% groei in ict-vacatures in 2 jaar

Ook het aantal vacatures voor ict’ers bij de Rijksoverheid zit flink in de lift, zo blijkt. In 2014 waren er nog maar 623 van te vinden op Werken voor Nederland, het centrale jobboard van de overheid. In 2015 was dit al gestegen naar 1.002, een jaar later zelfs naar 1.519, een toename van 143 procent in 2 jaar. En die groei zet nog wel even door, aldus het rapport. Al is het alleen maar vanwege de vervangingsvraag, nu jaarlijks zo’n 1.550 ambtenaren die zich nu nog met ict bezighouden met pensioen gaan.

Een van de figuren uit het rapport: de vacatureontwikkeling van ict’ers in heel Nederland:

Wervingsstrategie ‘suboptimaal’

De wervingsstrategie van de Rijksonderdelen op ict-gebied is ‘suboptimaal’, aldus de onderzoekers. Dat heeft onder meer te maken met een tot recent geldende vacaturestop, waardoor de recruitment-expertise weer moeten worden op- en uitgebouwd. ‘Verder worden online wervingskanalen nog onvoldoende benut, laat de wervingskracht van vacatureteksten op veel punten te wensen over en zijn sollicitatieprocedures voor verbetering vatbaar.’

200 brieven, 2 mensen aangenomen

Een voorbeeld dat daarbij wordt aangehaald is de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI). Die dienst heeft deelgenomen aan de landelijke campagne ‘Nederland zoekt ict’ers’.
Als reactie daarop kwamen 200 sollicitatiebrieven binnen, maar uiteindelijk zijn daarvan slechts twee mensen aangenomen. De rest was of niet geschikt of haakte af door de lange, stroperige procedure. ‘In de ict-cultuur zit als het ware ingebakken dat de kandidaat precies in het gevraagde specifieke plaatje moet passen. Zo niet, dan wordt men afgewezen. Maar zo mis je potentieel geschikte kandidaten’, waarschuwen de onderzoekers. Een les die ook buiten de Rijksoverheid best gehoord mag worden.

• Lees het hele rapport om het ict-werkgeverschap bij de Rijksoverheid te versterken

Lees ook

• Nieuw record: nooit eerder waren er zoveel ict-vacatures
• Dankzij deze campagne werd het Rijk ineens een geliefd ict-werkgever
• Arbeidsmarkt IT’ers weer op het kookpunt