Het artikel gaat hieronder verder.
Jarenlang fietste hij door de wijken waar de rest van Den Haag nauwelijks komt. De rafelranden, de outskirts, de achterkant van de stad die achter de statige gevels en politieke schijn vaak anoniem en onzichtbaar blijft. Daar wonen veel mensen met verhalen die gehoord moeten worden, merkte Boy Zandbergen. Maar het systeem waarin zij vastzitten, werkt hen eerder tegen dan vooruit, zag de oprichter van Onzichtbaar Den Haag, een organisatie die via ervaringsdeskundigen mensen in de ‘systeemwereld’ laat kennismaken met een wereld die letterlijk om de hoek is, maar die ze vaak helemaal niet (echt) kennen.
‘Verandering? Daar was vaak geen ruimte voor. Geen geld, geen tijd.’
Zandbergen werkte ooit zelf in het sociaal domein, maar liep daar al snel tegen de grenzen van het systeem aan. ‘We hielden mensen met z’n allen in een cirkel. Ze wilden vooruit, maar zaten vast in regels en protocollen. Verandering? Daar was vaak geen ruimte voor. Geen geld, geen tijd’, blikt hij terug. Telkens weer stuitten zijn ideeën op gesloten deuren. Dat vrat aan hem. ‘Ik werd boos, trok me terug, maakte verkeerde keuzes. Tot ik besefte: ik moet dit anders aanpakken.’
Niet óver, maar mét
En dus gooide hij het roer om. Via therapie en omscholing vond Zandbergen een nieuwe weg en werd docent Social Work. Maar daar besloot hij niet langer les te geven óver mensen, maar liever mét hen. ‘Ik nam de doelgroep mee de klas in en vertelde niet alleen de succesverhalen, maar ook de rauwe kant van het werk. Dat je uitgescholden wordt. Dat mensen kwaad worden. Ik gooide brieven met schulden en aanmaningen de klas in en liet studenten ermee werken. Hoe voelt dit? Hoe reageer je? Ze stelden betere vragen, dachten anders. Toch werd mijn contract niet verlengd.’
‘Ik gooide brieven met schulden en aanmaningen de klas in en liet studenten ermee werken. Hoe voelt dit?’
Zandbergen realiseerde zich dat hij buiten de gebaande paden moest treden om echt impact te maken. En zo ontstond Onzichtbaar Den Haag, een stichting die niet alleen verhalen verzamelt, maar de mensen die ze te vertellen hebben ook een podium geeft. Twee jaar geleden stond hij er bijvoorbeeld al eens mee op het podium van Werf& Live. ‘Wij zijn een team van trainers, vernieuwers en ervaringsdeskundigen. Mensen die uit armoede komen, schulden en multiproblematiek hebben. Samen trekken we de systeemwereld in: gemeentes en ministeries.’ En ja, dus ook recruiters.
Het verhaal achter armoede
Van alle ervaringen van de mensen die ze spreken maken Zandbergen en zijn team trainingen. ‘Dus niet vanuit theorie, maar vanuit wat het écht met je doet. We laten zien hoe we met z’n allen mensen vastzetten in plaats van helpen. Hoe we hen overvragen en vervolgens verbaasd zijn als ze niet in actie komen. Hoe we verwachten dat zij zich aanpassen aan een systeem dat hen juist tegenwerkt.’
‘We laten ervaren wat het betekent om jarenlang in armoede te leven.’
Onzichtbaar Den Haag legt op die manier bloot wat anders vaak onzichtbaar blijft, legt hij uit. ‘We laten ervaren wat het betekent om jarenlang in armoede te leven. En wat het verhaal daarachter is: verlies, afhankelijkheid en vooral: wat je nodig hebt om verder te komen. We brengen leefwereld en systeemwereld samen. Om opnieuw met elkaar het gesprek aan te gaan. Om eerst te gaan zien, voordat we in actie gaan.’
Een cv vertelt niet het hele verhaal
In de wervingswereld draait het vaak om de eerste indruk: een cv, een LinkedIn-profiel, een sollicitatiegesprek. Maar tussen de regels door liggen verhalen die niet worden gezien. ‘De arbeidsmarkt is krap, hoor je vaak’, zegt Zandbergen. ‘Maar er zijn zoveel mensen die willen werken en toch niet worden gehoord. Kijk naar de werklozen, mensen in armoede of slachtoffers van de toeslagenaffaire. Hoe vaak hebben we niet gedacht: ‘Ze zitten toch alleen maar op de bank’ of ‘eigen schuld dikke bult’? Dat wantrouwende mensbeeld zit diep.’
‘Als we blijven denken in termen van gaten op een cv in plaats van groeiprocessen, laten we een enorme bron van potentie onbenut.’
Ook recruiters spelen daarom een belangrijke rol in de aanpak van maatschappelijke vraagstukken, zegt hij. Zij kunnen opnieuw contact maken. Investeren in mensen. Ook als dat misschien niet direct voor de hand lijkt te liggen. ‘Als we blijven denken in termen van gaten op een cv in plaats van groeiprocessen, laten we een enorme bron van potentie onbenut. Besef dat er mensen bezig zijn met allerlei problemen als topsport. Elke dag vechten ze om hun situatie niet te laten verslechteren, om hun situatie stabiel te houden. En toch verwachten we dat zij in actie komen, terwijl we ze vanuit allerlei systemen overvragen.’
Het ‘zwarte gat’ als berg aan ervaring
Wie spreekt met de ervaringsdeskundigen van Onzichtbaar Den Haag, ziet hoe levens als dominostenen kunnen omvallen. Mensen met bloeiende loopbanen die toch in de spreekwoordelijke goot belanden. ‘Klap na klap, dieper en dieper een zwart gat in. Maar juist in dat zwarte gat schuilt een berg aan ervaring. Misschien geen hbo-diploma, maar wél kennis die keihard nodig is. Kijk naar de uitdagingen waar we voor staan: armoede, schulden, een toeslagenaffaire, wantrouwen in de politiek.’
‘We moeten opnieuw gaan kijken naar mensen. Naar het verhaal achter het verhaal.’
Wervingsprofessionals kunnen veel leren van deze aanpak of een maatschappelijke bijdrage leveren, zegt hij. ‘We moeten opnieuw gaan kijken naar mensen. Naar het verhaal achter het verhaal. Voorbij aan aannames en vanzelfsprekendheden. Stel open vragen. Begrijp het verhaal. Maar kijk ook naar jezelf: wat kan ik doen om mee te veranderen? Ben ik onderdeel van de oplossing of van het probleem? Durf ik dat te erkennen? De eerste stap is je hart opnieuw te openen voor mensen. Ga de wijken in. Zoek mensen op die vastzitten. Zij hebben jou nodig om uit dat zwarte gat te komen.’
Eén naam die blijft hangen
Het begint met luisteren en afspraken maken, zegt hij. ‘Wat doen we als het goed gaat? Wat doen we als het fout gaat? Wat heb je nodig? Er zitten zoveel mensen op de bank thuis die we nodig hebben om Nederland verder op te bouwen en voor elkaar te zorgen. Of voor wie we wat meer moeten zorgen.’ Dat vraagt wel om extra stappen. Oók van recruiters, zegt hij. ‘Voor iedere ervaringsdeskundige is er iemand die het verschil heeft gemaakt. Vraag hen wie dat was, en ze noemen altijd één naam. Wees diegene.’
Meer lezen?
