Het is misschien maar een bijzinnetje in een maandrapport van ABN Amro over de stand van de economie. Maar het is wel een zinnetje dat de aandacht trekt. Waar het gaat om de groeiende personeelstekorten, zegt de bank doodleuk: ‘Zoals de zaken er nu voor staan is er voor circa 17 procent van de openstaande vacatures géén interesse van werkzoekenden.’
Als straks de steunmaatregelen worden afgebouwd, wordt de arbeidsmarkt mogelijk minder krap.
Het dreigende tekort aan arbeidskrachten vormt zelfs een mogelijke belemmering voor het economische herstel uit de coronacrisis, waarschuwen de economen van ABN Amro, onder leiding van Sandra Phlippen (foto). Al ligt de totale vraag naar arbeidskrachten volgens haar nog wel ver onder het niveau van vóór de pandemie. En als straks de steunmaatregelen van de overheid worden afgebouwd zal de arbeidsmarkt ook wel iets minder krap worden, voorspelt ze ook.
Week van de personeelstekorten
Toch zijn de personeelstekorten in veel sectoren momenteel het nieuws van de dag. In de grote steden dreigen wethouders met schoolsluiting vanwege het lerarentekort. Rond Utrecht vielen al treinen uit vanwege een gebrek aan personeel. Op Schiphol vrezen ze deze zomer chaos door tekorten aan bagagepersoneel. De koeltechnische branche luidde recent de noodklok. En dat de horeca handjes tekort komt? Dat valt ook vrijwel overal te zien.
Dat de horeca handjes tekort komt? Dat valt vrijwel overal te zien.
Maar volgens ABN Amro gloort er dus enige hoop. De bank noemt Nederland hoe dan ook ‘een interessante casus in de eurozone’. ‘De daling van de vacatures is sinds de pandemie vrij klein, terwijl ook de werkgelegenheid slechts bescheiden daalde. De totale vraag naar arbeid ligt dus al vrij dicht bij het niveau van vóór de pandemie.’ Wel ziet de bank nog steeds ‘een substantieel aantal bedrijven’ (8 tot 14% van de beroepsbevolking) die nog loonsubsidies ontvangen. ‘Het is dan ook niet verwonderlijk dat werkgevers het moeilijk hebben om hun vacatures in te vullen.’
Nieuwe indicator ontwikkeld
ABN Amro heeft vorig jaar een nieuwe indicator ontwikkeld voor de krapte op de arbeidsmarkt. Die indicator gebruikt UWV-data, maar houdt meer rekening met of het zoeken naar een baan actief aansluit bij een vacature op basis van beroepsvoorkeur en reisbereidheid. Daaruit blijkt bijvoorbeeld dat de krapte de afgelopen jaren stelselmatig is onderschat. En ook nu blijken de personeelstekorten dus groot, met liefst ruim 1 op de 6 vacatures waarvoor geen interesse wordt verwacht, een absolute recordstand. Eind april van dit jaar was volgens deze indicator nog net iets meer dan 1 op de 8 van de vacatures onvervulbaar.
Voor de personeelstekorten kan het een nadeel zijn als de overheid te lang doorgaat met steun.
Voor het probleem van de personeelstekorten kan het een nadeel zijn als de overheid te lang doorgaat met steun, aldus de economen van de bank. ‘Dan wordt arbeidsmobiliteit ontmoedigd, waardoor een mismatch ontstaat tussen sectoren die inflatoir zou kunnen blijken. Voor het eurogebied zijn wij van mening dat dit risico gematigd is, aangezien de meeste flexibele arbeidskrachten actief zijn of waren in de zwaarst getroffen sectoren door de pandemie.’
Ontmoedigde werkgevers
In de VS ziet de bank al ‘ontmoedigde werkgevers’, die niet meer de moeite nemen om vacatures te plaatsen, omdat ze weten dat ze ze toch niet kunnen invullen. Dit zou dus het werkelijke niveau van de vraag naar arbeid in de economie kunnen maskeren. Dit fenomeen kan zich nu ook al voordoen in Nederland, aldus de economen. Bijvoorbeeld in branches als de energiesector. ‘Die hebben al lange tijd moeite met het vinden van arbeidskrachten, en kunnen nu een daling van het aantal geplaatste vacatures laten zien. Ons basisscenario is echter dat er voldoende aan de vraag naar arbeid zal worden voldaan als de belemmeringen voor het aanbod afnemen, en dit zou de komende maanden duidelijker moeten worden.’
Sommige werkgevers zouden al niet eens meer vacatures plaatsen, omdat het toch niets oplevert.
Mede-ABN Amro-econoom Han Mesters (foto) concludeerde het vorige week ook al: niet het recente SER-advies over hervorming van de arbeidsmarkt baart de uitzenders zorgen, maar de krappe arbeidsmarkt. Want ook aan uitzendkrachten is inmiddels een groot tekort, en met name meer technische uitzendvacatures zijn lastig te vervullen. ‘Met sterk economisch herstel in zicht ligt het voor de hand dat de arbeidsmarktkrapte vanaf 2022 zich net als voor de crisis over de hele breedte structureel zal voordoen’, aldus Mesters.
De oplossing: competentiedenken
Volgens Mesters ligt de oplossing vooral in een andere benadering van de arbeidsmarkt, met minder specifieke functieprofielen. ‘Als ze niet voldoen aan veel van de talloze criteria worden mensen terughoudend om te solliciteren. Een aantal grote bedrijven, waaronder ABN Amro, heeft daarom besloten om over te stappen op zogeheten competentieprofielen. Dit betekent dat bankmedewerkers nu niet meer te maken hebben met 3.700 functieprofielen, maar dat de bank hun vaardigheden classificeert binnen 37 competentieprofielen. Voor ABN Amro is dit een enorme stap voorwaarts bij het bevorderen van de interne mobiliteit.’
‘Met competentiedenken heeft ons land een werkbare strategie in handen om de structurele schaarste te lijf te gaan.’
Ook een aantal uitzenders is inmiddels met competentieprofielen aan de slag gegaan, ziet hij. ‘De eerste ervaringen zijn veelbelovend; het gebruik van competentieprofielen vergroot de inzetbaarheid van uitzendkrachten volgens hen sterk. Over de hele markt bezien staat het competentiedenken echter nog in de kinderschoenen, zowel bij uitzenders als inleners. Mijn oproep aan beide is dan ook: omarm het competentiedenken, want hiermee heeft ons land een werkbare strategie in handen om de structurele schaarste te lijf te gaan.’