Personeelsschaarste, krapte op de arbeidsmarkt, vergrijzing. Continu hoor je het als argument als organisaties er niet in slagen hun doelen te halen. En dat is bijzonder raar, want je kunt je tegen die krapte prima wapenen door onder meer te investeren in professioneel recruitment en goed werkgeverschap. Inmiddels constateer ik dat er sprake is van een soort ‘arbeidsmarktmoeheid’ en woorden als krapte, schaarste of war for talent nauwelijks urgentiewaarde meer hebben.
En dan is er natuurlijk het verhaal dat de schaarste op de arbeidsmarkt duurzaam zal zijn en nooit meer weg zal gaan. In sommige deelgebieden is dat zeker het geval. Denk aan de techniek, blue collar, A.I., digitale veiligheid en bij veel organisaties in zorg en onderwijs die hun arbeidsmarktstrategie en/of management niet op orde hebben. Maar duurzame schaarste voor iedereen op de arbeidsmarkt? Dat ligt niet in de lijn van mijn verwachting. Sterker nog, ik geloof daar helemaal niets van. De eerste signalen daarvan zijn ook al zichtbaar (al ligt – toegegeven – hierin het gevaar van selectieve perceptie op de loer…).
Arbeidsmarkt afkoeling
Terwijl de temperatuur buiten oploopt, is op de arbeidsmarkt momenteel juist sprake van afkoeling. En het is waarschijnlijk zelfs nog een stuk koeler dan de officiële cijfers laten zien, doordat de gemeten vraag naar mijn inschatting hoger is dan de werkelijke vraag. Zo laat Indeed wereldwijd grote dalingen zien in aantallen vacatures. En dat gaat zich natuurlijk ook een keer vertalen naar de Nederlandse arbeidsmarkt. Zeker nu de 4 van de laatste 5 kwartalen economische krimp lieten zien. En het bloedbad dat al tijden binnen de uitzendbranche woedt, gaat zich natuurlijk ook een keer doorvertalen naar de brede arbeidsmarkt, dat kan niet anders.
Het aanbod laat in elk geval al zien dat mensen nu meer hun best moeten doen om aan een baan te komen, minder vaak gebeld worden en iets vaker ook voor zekerheid kiezen. De cijfers: het percentage werknemers dat actief op zoek is naar ander werk steeg in een jaar van 8,1% naar 9,1%. Tegelijkertijd is het aantal baanwisselingen gedaald met 93.000, wat wijst op een afnemende dynamiek in de arbeidsmarkt. Meer activiteit en minder mobiliteit dus. Er wordt meer gezocht en aangeboden door kandidaten, maar minder bewogen en gevonden. Normaliter een signaal van afkoeling op de arbeidsmarkt.
Kunstmatig hoog?
Dit roept vragen op over de aard van de beschikbare vacatures en de aansluiting tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt. Wij bij Intelligence Group, maar ook andere analisten vragen zich af of de vraag naar werknemers niet (kunstmatig) te hoog is, onder meer door fake vacatures, of door vacatures die wel vervuld zijn maar niet offline worden gehaald of waar organisaties misschien wel mensen voor de toekomst zoeken, en daarom vacatures open laten staan. Dit zou kunnen verklaren waarom we enerzijds tekenen van afkoeling zien, maar anderzijds nog steeds een hoge vraag naar personeel waarnemen.
De wervingsdruk, een belangrijke indicator van schaarste op de arbeidsmarkt, steeg het afgelopen kwartaal trouwens licht naar 41,5%. Werknemers worden gemiddeld 8,6 keer per jaar benaderd voor een nieuwe baan, een lichte daling ten opzichte van voorgaande periodes. Tegelijkertijd is de werkloosheid met 3,6% nog steeds zeer laag, en voorspelt het CPB hier slechts een héél lichte stijging naar gemiddeld 3,7% in 2024. Bovendien steeg het aantal baanvinders dat direct een vast contract krijgt naar een recordhoogte van 46,0%. Voor 2024 en 2025 verwacht Intelligence Group daarnaast dat het aantal vacatures rond de 1,4 miljoen blijft liggen, wat historisch gezien ook nog steeds hoog is. Misschien, doordat er ook veel fake vacatures worden gemeten, wel te hoog.
Raar?
Mixed signals dus. Want tegelijk is het ook aannemelijk dat er een correctie gaat komen in de vraag van 20 tot 30%, in navolging van wereldwijde ontwikkelingen bij onder meer Indeed. Zeker als je ook nog in ogenschouw neemt dat de (Rijks)overheid op de rem gaat trappen als het gaat om het aantrekken van mensen (vast/flex) en vanaf 1 januari gehandhaafd wordt op de wet DBA, dan is duidelijk dat de arbeidsmarktactiviteit en het aanbod van werknemers nog verder zal toenemen, en de mobiliteit zal afnemen. Beide zullen het gevoel van schaarste verminderen. Ook het toenemend aantal faillissementen en reorganisaties zal de afkoeling verder aanjagen.
De vraag zal in de komende kwartalen ook afnemen indien een correctie plaatsvindt naar ‘echte vacatures’. Dan is de optelsom: meer aanbod werkzoekenden, (beduidend) minder vraag = normalisatie van de arbeidsmarkt en toenemende werkloosheid. Raar? Helemaal niet raar. In Canada gaat, ondanks de vergrijzing en de gigantische vraag naar schaarse skills (dezelfde als in Nederland) de werkloosheid inmiddels weer richting de 7%. Daar zien we dus – ondanks alle demografische ontwikkelingen – echt wel een afkoeling van de markt.
Geen paniek
Zullen we dat ook in Nederland gaan meemaken? Nu is het nog zo dat de Nederlandse overheid elk jaar meer uitgeeft dan het binnenkrijgt. Het begrotingstekort beweegt daardoor richting 3%, zonder dat er echt sprake is van een economische crisis. Dit extra geld, na een periode van lage rentes, maakt wel dat de vraag ‘onnatuurlijk’ hoog blijft. Op het moment dat hier op de rem zou worden getrapt, is ook hier 5% tot 6% werkloosheid weer goed denkbaar.
Overigens betekent dat nog geen paniek. Een werkloosheidspercentage van 5% is een mooi evenwicht voor een goed functionerende arbeidsmarkt. Wat namelijk echt raar zou zijn, is als we wél duurzaam in deze krapte en schaarste zouden blijven steken. Daarom zou ik aanraden als een van de scenario’s toch maar mee te nemen dat het binnenkort makkelijker wordt om mensen te werven en te behouden, maar moeilijk blijft om het schaarse exceptionele talent te vinden. In zoverre dus: business as usual…