Het aantal arbeidsmigranten in ons land is de afgelopen jaren flink toegenomen. Zo zijn er op dit moment zo’n 800.000 mensen uit onder meer Oost-Europa werkzaam in de land- en tuinbouw, de verschillende distributiecentra en de bezorging. ‘Als die vandaag weggaan, wordt het moeilijk om deze vacatures in te vullen’, zei Olaf van Vliet, hoogleraar economie aan de Universiteit Leiden, recent nog tegen nu.nl. En dat terwijl in Brussel nu juist een Europese top plaatsvindt over het indammen van alle migratiestromen. Welke inzichten zijn verder voor alle recruiters van belang als het gaat om arbeidsmigratie? We noemen er 10:
#1. In 15 jaar verviervoudigd
Het aantal arbeidsmigranten in Nederland is tussen 2006 en 2021 verviervoudigd, blijkt uit onderzoek van SEO Economisch Onderzoek in opdracht van uitzendkoepel ABU. Vooral het aandeel arbeidsmigranten uit Midden- en Oost-Europa is flink toegenomen, van een derde naar twee derde. De laatste jaren neemt ook het aandeel aan arbeidsmigratie van buiten de Europese Economische Ruimte (EER) langzaam toe (om in 2021 weer iets te dalen…).
#2. Kennismigranten maximaal 10%
Het gaat bij arbeidsmigratie in meer dan de helft van alle migranten nog altijd om laaggekwalificeerde arbeid. Denk aan aspergestekers en mensen die in distributiecentra werken. Het percentage laaggekwalificeerde arbeid is sterker in een sector als de landbouw (70%) en voor uitzendkrachten (70%). Het aandeel
arbeidsmigranten met een bovenmodaal inkomen, met name uit landen buiten de EER (waaronder kennismigranten) neemt langzaam toe, maar bedraagt niet meer dan maximaal 10% van het totaal, aldus het ABU-onderzoek.
#3. Mogelijk 1,2 miljoen in 2030
Als we huidige trends doortrekken, neemt het aantal arbeidsmigranten toe van 735 duizend in 2019 tot bijna 1,2 miljoen in 2030. Kwantificering in vier scenario’s, zoals in 2018 beschreven door de Adviesraad Migratie, zorgt voor een nuancering van die ontwikkeling, met een bandbreedte van de toename van tussen de 17 en 70%. In dat geval loopt de bijdrage van arbeidsmigranten aan het Bruto Binnenlands Product op van 3% nu tot tussen de 3,5 en 4,7% in 2030, oftewel: een bruto bijdrage van zo’n 40 miljard euro.
Per hoofd van de bevolking droegen arbeidsmigranten in 2019 zo’n 650 euro aan welvaart bij.
Per hoofd van de bevolking kwam die bijdrage aan de welvaart door arbeidsmigranten in 2019 neer op 650 euro, in de verschillende scenario’s voor 2030 loopt die op tot maximaal 1.100 euro per hoofd van de bevolking. ‘Deze mensen leveren een belangrijke bijdrage aan onze economie’, concludeert Frank van Gool, directeur van uitzendbureau OTTO Work Force dan ook.
#4. Slechts 9% zet migranten in
Heel opvallend: in tijden van enorme schaarste doen werkgevers van alles om aan nieuwe werknemers te komen. Maar over de grens kijken? Dat gebeurt eigenlijk nog zelden. ‘Geworven in het buitenland’ staat met 9% vrij onderaan in een rijtje met mogelijke oplossingen voor de krapte, in een enquête onder 4.500 werkgevers, uitgevoerd door het UWV. Werkgevers lijken dus eerst allerlei andere oplossingen te bedenken voordat ze eraan denken buitenlandse werknemers aan te trekken of in te zetten op arbeidsmigratie.
#5. Van de techbedrijven doet 40% het al wel
Waar de meeste organisaties dus niet zo snel over de grens kijken, is arbeidsmigratie al veel gebruikelijker in de IT-wereld, blijkt uit het 2022 Tech Talent Report van de Nederlandse unicorn Remote. Sterker nog: nergens gebeurt dit zoveel als in Nederland, zo meldt dit rapport. Slechts iets meer dan de helft van de bedrijven in deze sector (52%) zegt zich nog altijd volledig te richten op de lokale markt – wereldwijd het laagste percentage. Daarentegen scoren ‘we’ met 40% bedrijven die buiten de eigen landsgrenzen zoekt om techtalent aan zich te binden internationaal veruit het hoogst.
In Frankrijk en Zweden wordt relatief weinig met migratie gewerkt.
Gemiddeld blijkt in de 6 onderzochte landen slechts 26% van de bedrijven over de grens te werven. Daar moet bij vermeld: het gaat in deze sector vaak natuurlijk om goedbetaalde kennismigranten, voor wie de regels in Nederland vaak wat makkelijker zijn dan voor andere migranten. Maar toch: waar Nederland dus met 40% eenzame koploper is als het gaat om werven van techtalent over de grens, zijn Frankrijk (11%) en Zweden (16%) de hekkensluiters, terwijl de VS (20%), Duitsland (23%) en het VK (25%) de middenmoot vormen.
#6. Zo’n 2.500 malafide bureaus
Arbeidsmigranten leven nu vaak in mensonterende omstandigheden, bleek iets meer dan 2 jaar geleden al uit Geen tweederangsburgers, het onderzoek dat Emile Roemer deed in opdracht van het kabinet. Veel aandacht ging daarbij uit naar de rol van malafide uitzendbureaus, die migranten onderbrengen in slechte huizen, daar fors voor laten betalen en vervolgens de werknemer die klaagt direct ontslaan en ook letterlijk op straat zetten.
1 op de 7 uitzendbureaus overtreedt volgens de Arbeidsinspectie bewust de wet.
Op dit moment zijn er circa 2.500 uitzendbureaus, zo’n 15 procent van het totaal, die bewust de wet overtreden, zei de baas van de Arbeidsinspectie, Rits de Boer, afgelopen november in NRC. Vanaf 2025 komt er een systeem van certificering, zodat het minder makkelijk wordt om een uitzendbureau op te richten, en als je als bureau de wet overtreedt kun je ook je certificaat zo kwijtraken. De ABU pleit zelfs voor strakke, strikte handhaving vanuit het ministerie (SZW) zelf, en een lik-op-stukbeleid, flinke boetes en een top-100 van veelplegers.
#7. Ongeveer 2/3 is man
En dan nog maar even wat interessante cijfers, dit keer uit een ABN Amro-rapport dat vorig jaar is gepubliceerd. Van alle ongeveer 800.000 arbeidsmigranten in Nederland is ongeveer 2 op de 3 een man. Verreweg de meest arbeidsmigranten komen nog altijd uit Polen (59%), gevolgd door Roemenië (13%) en Bulgarije (7%). Van alle arbeidsmigranten werkt bijna de helft (374.200) als uitzendkracht in Nederland. De andere helft heeft een direct dienstverband. Van de buitenlandse uitzendkrachten komen de meeste uit andere EU-landen (259.300).
De coronacrisis heeft het tekort aan arbeidsmigranten vergroot.
De belangrijkste sectoren waarin arbeidsmigranten werkzaam zijn: transport & logistiek (2020: 44%), land- en tuinbouw (19%), voedingsindustrie (13%) en de metaalsector (8%). De coronacrisis heeft het tekort aan arbeidsmigranten volgens ABN Amro vergroot. Veel buitenlandse werknemers zijn naar huis gegaan en niet teruggekeerd, mede omdat zij in eigen land ook gemakkelijker werk vinden. Ook is er concurrentie uit Duitsland en België die eveneens met personeelstekorten kampen. Op de middellange termijn verwacht de bank daarom meer arbeidsmigratie uit Aziatische landen naar Nederland.
#8. Tot 150.000 woningen tekort
In de jaarrapportage Arbeidsmigratie stelt het ministerie van SZW dat het tekort aan huisvestingsplekken voor arbeidsmigranten door het Expertisecentrum Flexwonen wordt geschat op 120.000 tot 150.000 in 2021. De analyse van 2022 was bij het verschijnen van de rapportage nog niet beschikbaar. Maar, ‘op basis van een aantal ontwikkelingen, zoals de toegenomen concurrentie op de woningmarkt, is de inschatting dat het huisvestingstekort in 2022 zeker niet minder is geworden’, aldus de opstellers van het rapport eufemistisch.
#9. Maandsalaris van ruim 5.000 euro
Wil je een kennismigrant in dienst nemen? Dan moet je, mits de kandidaat boven de 30 is, vanaf dit jaar elke maand een salaris van minstens 5.008 euro betalen. Voor kennismigranten onder de 30 geldt een salariseis van 3.672 euro. Ten slotte geldt voor kennismigranten die na het afronden van een goedgekeurde bachelor-, master-, of postdoctorale opleiding binnen 3 jaar in Nederland aan het werk gaan een salariseis van 2.631 euro. Het gaat hier dus om werknemers met een andere nationaliteit dan van een land uit de EU/EER of Zwitserland. De bedragen zijn allemaal exclusief het vakantiegeld (minimaal 8%) waar de werknemer recht op heeft.
#10. Vakkrachtenregeling kan 10.000 vacatures invullen
Als aanvulling op de kennismigrantenregeling wordt vaak wel een speciale ‘vakkrachtenregeling’ bepleit, om daarmee (tijdelijk) extra vakkrachten buiten de EU te kunnen aantrekken. De Adviesraad Migratie hintte daar al op, en ook VNO-NCW-voorvrouw Ingrid Thijssen had het er recent over, in een interview met het FD. Zo’n regeling (die in Duitsland al geldt en daar de mooie naam Fachkräfteeinwanderungsgesetz heeft) zou in Nederland ook een oplossing kunnen zijn voor bijvoorbeeld de zorg en de techniek, aldus Thijssen.
‘Of we het nu leuk vinden of niet, voor onze welvaart blijft goed gereguleerde migratie noodzakelijk.’
Ook in het Aanvalsplan Techniek staat het idee opgenomen, en wordt gesteld dat met het aantrekken van dit talent (plus het meer aan het werk helpen van statushouders) naar schatting structureel zo’n 10.000 vacatures per jaar kunnen worden ingevuld. ‘We hebben hier in Nederland enorme welvaart en een prachtige mix aan bedrijven – van heel groot tot heel klein – die dat mogelijk maken’, stelt de VNO-NCW-voorzitter. ‘Dat moeten we koesteren en daar blijft of we het nu leuk vinden of niet ook goed gereguleerde migratie voor noodzakelijk.’
Meer weten?
Op 14 februari vindt het allereerste Congres over de Internationalisering van de Arbeidsmarkt ooit plaats in Nederland. Leer hier van sprekers als Steven van Eijck, Monique Kremer, Nicole Zwetsloot en Frank van Gool (OTTO Work Force) alles over arbeidsmigratie. Ook komt aan de orde hoe aantrekkelijk Nederland eigenlijk is voor werkzoekenden over de grens. Meer weten? Kijk hier.
