Of het nu om wijn gaat of om mensen, selectie blijft uiteindelijk altijd een kwestie van smaak. Maar goed selecteren kun je wel leren, schrijft een nieuw boek. 10 verrassende inzichten.

Het is een kloek boek dat Lidewey van der Sluis geschreven heeft. Het selectieproces, heet het, en gaat in op alle fases die in dat proces voorkomen, van de initiatie- en ontwerpfase tot de benoemings- en evaluatiefase. ‘Na het lezen van dit boek is het selectieproces geen black box meer’, belooft Van der Sluis in haar voorwoord. Om daar wel meteen aan toe te voegen dat het altijd toch ook iets ongrijpbaars blijft, dat ‘ja’ of ‘nee’ zeggen tegen mensen.

Beoordelen doorgronden

Het boek komt voor een deel dan ook voort uit haar eigen ervaringen, zegt ze. Uit de kansen die ze kreeg in haar loopbaan, van mensen die vertrouwen in haar stelden, maar misschien nog wel meer door haar fascinatie voor de kansen die ze níet kreeg, bijvoorbeeld toen ze gepasseerd werd als kandidaat voor een ABN Amro-traineeship. ‘Ik wilde doorgronden hoe mensen beoordelen hoe inzetbaar een ander is.’

Het gaat níet om de beste kandidaat

Die zoektocht heeft Van der Sluis ontegenzeglijk grondig aangepakt. Al blijven er na lezing van het boek nog veel vragen over, die ze gelukkig zelf ook keurig benoemt. Maar er staan aan de andere kant ook genoeg zinnige dingen in. Zoals de opmerking dat het bij een selectieproces niet gaat om in absolute termen de beste kandidaat, maar om de kandidaat die het best past bij een organisatie en het werk dat gedaan moet worden.

Afstemmen van wijn en gerecht

Prudente selectie is als het afstemmen tussen gerechten en wijnen, schrijft ze. Ook dat is immers een precair proces. Daarom: 10 inzichten en mooie uitspraken uit het boek over selectie van kandidaten, aan de hand van lessen uit de Wijnalmanak.

> De wijnen en gerechten moeten elkaar niet overheersen. Hoe lichter het gerecht, hoe lichter de wijn. En hoe zwaarder het gerecht, hoe zwaarder de wijn.

Selectieprocessen zijn SWOT-analyses van mensen, gemaakt door andere mensen, schrijft Van der Sluis. ‘Maar de keuzes worden gemaakt op basis van enerzijds kwalitatieve eisen en anderzijds sentimentele wensen. Dat onderkennen, helpt om selectieprocessen te omarmen als mogelijkheid om te investeren in de toekomst van de organisatie.’

‘winnaar is degene die het meest straalde in het licht waarmee de kandidaten zijn beschenen’

> Het smaakgehalte en de complexiteit van de wijnen en de gerechten moet overeenkomen.

Nog een mooie, over het belang van de context in selectieprocessen: ‘Sommige kandidaten zullen hierdoor goed worden belicht, anderen staan hierdoor juist in de schaduw. De kandidaat die wint, is daarom niet de beste te noemen, maar degene die het meest straalde in het licht waarmee de kandidaten zijn beschenen.’

> In de volgorde van wijnen en gerechten mag de voorgaande wijn of gerecht de volgende wijn/het volgende gerecht niet overheersen. Zo gaan droge voor zoete wijnen en jonge lichte wijnen voor oudere zwaardere wijnen.

‘Geschiktheid kan meerdere gedaanten hebben. Geschiktheid op basis van potentiële bruikbaarheid is anders dan just-in-time geschiktheid. Het is aan de opdrachtgever om (vooraf) duidelijk te maken welk type geschiktheid zij appreciëren: potentials (kandidaten in ontwikkeling), performers (kandidaten in bloei) of vintagers (door de wol geverfde kandidaten).’

‘Geschiktheid op basis van potentiële bruikbaarheid is anders dan just-in-time geschiktheid’

> Gerechten en wijnen met een sterk aroma passen vaak niet goed bij elkaar.

‘Ontwerpen gebeurt niet in een vacuüm. De context waarin de kandidaat moet gaan functioneren moet meegenomen worden in het ontwerp van het prototype van de kandidaat. Of kandidaten die aan het profiel voldoen ook meteen op het gewenste niveau functioneren, is immers niet te zeggen. Effectief gedrag hangt van veel meer elementen af dan alleen de kwaliteiten van een kandidaat. Het is in de ontwerpfase dan ook de taak van de jury om het prototype zo te ontwerpen dat deze past in de context waarin hij of zij moet gaan functioneren.’

‘Denk aan ‘De wet van Sinterklaas’: als je niet weet wat je wilt hebben, krijg je ook niet wat je wilt’

Van der Sluis haalt hierbij ook ‘De wet van Sinterklaas’ aan: als jij niet weet wat je wilt hebben, krijg je ook niet wat je wilt.

> Bij zure gerechten kunt u het best ook rode of witte wijn met een zuur combineren.

Op zoek naar sterke kandidaten? Zorg dan voor openheid op drie fronten, schrijft Van der Sluis: het inhoudelijke vlak, de aanpak en op persoonsniveau. ‘Hoe opener voor afwijkingen van het opgestelde prototype, hoe innovatiever de zoekstrategie, en hoe vreemder de ogen die zoeken, hoe groter de kans dat er een verrassend sterke kandidaat naar voren komt.’

‘Hoe vreemder de ogen die zoeken, hoe groter de kans op een verrassend sterke kandidaat’

Oftewel: durf af te wijken van je eerder opgestelde ideaalplaatje, gebruik minder gebaande paden in de werving, en laat je bijstaan door vreemden in je zoektocht.

> Vette gerechten kunnen het best worden gecombineerd met rode wijn zonder tannine of witte wijn met een rijke volle smaak.

Een team bouwen vraagt een bottom-up-benadering, schrijft Van der Sluis. ‘Door de selectie van ieder teamlid zorgvuldig op elkaar te laten aansluiten, kun je sturen op een optimale complementariteit in het team. Zo kunnen de onderlinge verschillen leiden tot krachtige en effectieve diversiteit.’

‘Hoogopgeleiden blijken meer waardering voor elkaar te hebben dan laagopgeleiden onderling’

Maar dit is nog geen succesgarantie, zegt ze. ‘Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat blanke mannen het aanmerkelijk beter met elkaar kunnen vinden dan andere type teamleden. Daarnaast blijken hoogopgeleiden meer waardering voor elkaar te hebben dan laagopgeleiden. Bij teamsamenstelling loont het om deze dynamieken mee te nemen in de overweging.’

> Zoete gerechten gaan goed samen met wijnen die ook zoet zijn, denk hierbij bijvoorbeeld aan een port.

Dat Bob Dylan de Nobelprijs voor Literatuur won, was vorig jaar een grote verrassing. Volgens Van der Sluis was de kiem van die overwinning al eerder gelegd; toen in juni bekend werd dat de jury voor die prijs voor het eerst werd voorgezeten door een vrouw. ‘Prompt was ook de uitslag vernieuwend’, zegt ze.

‘Bij een vlootschouw, selectieproces of verkiezing is bepalen wie mogen gaan kiezen, al een belangrijke stap in de richting van de uiteindelijke winnaar’, aldus Van der Sluis. Oftewel: het gaat in the end om de selectie van de ideale kandidaat, maar selecteren wie die selectie mag gaan doen, is daarvoor minstens even belangrijk.

‘Selecteren wie mag selecteren is vaak minstens even belangrijk als de selectie zelf’

> Zoute gerechten gaan goed samen met zoete wijnen en wijnen met een hoge zuurgraad. Rode wijn met weinig tot geen tannine kan hier ook bij gedronken worden.

Zoals een wijnkenner ook het verhaal áchter een druif hoort te kennen om de wijn te kunnen waarderen, zo raadt Van der Sluis ook aan bij kandidaten op zoek te gaan naar de momenten, motieven of omstandigheden die ervoor hebben gezorgd dat zij bepaalde kwaliteiten hebben ontwikkeld. En, zegt ze, doe hetzelfde voor kwaliteiten die níet zijn ontwikkeld. ‘Dat verscherpt het inzicht in de ware aard van de kandidaat en van de successen tot nu toe.’ En dus, uiteindelijk, verhoogt dat ook de kwaliteit van het selectieproces. En laat het daar nou net allemaal om te doen zijn…

Lees ook:

• Dit zijn de beste boeken van 2016
• De 9 grootste selectiemissers (volgens Nederlands bekendste headhunter)

Meer van zulke verhalen?

Lees elke week de Nieuwsbrief van Werf& en blijf op de hoogte van alles wat er gebeurt op het gebied van arbeidsmarktcommunicatie en recruitment! Doe het nu, het is gratis en je mist nooit meer iets!