De krapte op de arbeidsmarkt is nu ook doorgedrongen bij de regering. Onder meer met deze 5 maatregelen wil het kabinet de tekorten te lijf.
Het tekort op de arbeidsmarkt verbreedt zich. Steeds meer bedrijven hebben daardoor moeite met het vinden van goed personeel, meldt De Nederlandsche Bank (DNB) in haar halfjaarlijkse rapport over de economische vooruitzichten. En nee, dat kunnen ze in Den Haag niet volledig oplossen, dat beseft de regering ook wel. Maar het is wel tijd om een aantal ‘onderliggende problemen op de arbeidsmarkt’ aan te pakken, schrijft minister Koolmees (SZW) in zijn recente brief ‘Aanpak krapte op de arbeidsmarkt’. Wat staat daar zoal in? In elk geval deze 5 ‘oplossingsrichtingen’:
- Meer uren werken aanbieden en (meer uren) werken aantrekkelijker maken
- Innoveren om beter gebruik te maken van specifieke vaardigheden
- Bevorderen van mobiliteit van werkgevers en werkzoekenden
- Opleiden voor krapteberoepen en om- en bijscholen
- De werving en matching op de arbeidsmarkt verbeteren
Klinkt allemaal mooi. Maar hoe dat dan te doen? ‘De werkgever is als eerste aan zet’, aldus Koolmees in zijn brief. Maar hij ziet wel een rol voor de overheid. En wel: ‘de krachten bundelen met marktpartijen om zo de aansluiting tussen vraag en aanbod zo snel en goed mogelijk tot stand te brengen.’ En dat moet volgens de minister dan weer op 5 manieren gebeuren:
#1. Maak (meer) werk aantrekkelijker
Het moet aantrekkelijk zijn om (meer uren) te werken, aldus Koolmees. Dat kan volgens hem worden geregeld in bijvoorbeeld cao’s – met loonsverhogingen dus, zoals nu in de bouw gebeurt -, maar ook kunnen werkgevers ‘een aantrekkelijker baan creëren, bijvoorbeeld door de combinatie van werken en zorgen te vergemakkelijken, of banen te combineren’.
Bij de ‘tweede verdiener’ ligt ‘het grootste onbenut potentieel’
Ook campagnes kunnen helpen een opleiding, beroep of sector aantrekkelijker maken, stelt de minister. En het kabinet draagt zelf ook een steentje bij, zegt hij, door de lasten op arbeid te verlagen. Dat maakt (meer) werken lonender, vooral voor de ‘tweede verdiener’. En precies daar ligt volgens de Kamerbrief ‘het grootste onbenut potentieel’. Ook de extra investeringen in kinderopvang moeten werkende ouders wat lucht geven, en zo de krapte tegengaan, schrijft Koolmees.
#2. Maak matching van werkzoekenden en werkgevers beter
‘Als werkgevers en werkzoekenden elkaar niet kunnen vinden, laten we kansen liggen’, stelt de minister. En dus wil hij vooral de regionale infrastructuur op matchingsgebied versterken. Na de zomer moet meer duidelijk worden hoe dat precies vorm krijgt.
Koolmees wil vooral de regionale infrastructuur op matchingsgebied versterken
Ook gaat de Kamerbrief in op wat de regering doet om meer kennismigranten toe te laten op de Nederlandse arbeidsmarkt. Denk daarbij aan: kortere procedures en meer elektronische dienstverlening. En ook andere arbeidsmigranten mogen rekenen op welwillendheid van het kabinet: de tewerkstellingsvergunning gaat van maximaal 1 naar 3 jaar.
#3. Zorg voor betere aansluiting onderwijs en arbeidsmarkt
Een belangrijke oorzaak van de tekorten in bijvoorbeeld de zorg, de bouw, de techniek en het onderwijs is kwalitatief: er stromen gewoon te weinig mensen uit het onderwijs uit om alle beschikbare vacatures te vervullen. Het kabinet probeert daar bijvoorbeeld samen met mbo’s en hbo’s wel een oplossing voor te vinden. ‘De aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt heeft een belangrijke plek gekregen’, schrijft Koolmees.
‘De aansluiting van het onderwijs op de arbeidsmarkt heeft een belangrijke plek gekregen’
En dan komt het kabinet vóór de zomer ook nog met een plan om ‘Leven Lang Ontwikkelen’ verder vorm te geven. Daarin moet onder meer duidelijk worden wat er gedaan kan worden voor zij-instromers en herintreders op de arbeidsmarkt.
#4. Schakel meer 50-plussers en migranten in
Krapte? Dat zal best, maar tegelijk zitten ook nog gewoon te veel mensen thuis, constateert Koolmees. ‘En ik weet dat velen van hen staan te popelen om deze kans te grijpen.’ De overheid heeft samen met de sociale partners daarom drie programma’s lopen gericht op groepen die het ook in de huidige krappe arbeidsmarkt nog steeds moeilijk hebben: 50-plussers, migranten en mensen met een arbeidsbeperking. ‘Een match is vaker mogelijk dan men denkt’, aldus de minister.
‘Ik weet dat velen die thuiszitten staan te popelen om deze kans te grijpen’
Met werkgevers, gemeenten, UWV en MBO-raad is hij daarnaast in gesprek over een initiatief om op korte termijn meer mensen en werk bij elkaar te brengen. Ook hiervoor geldt echter: na de zomer meer. Maar een eerste voorbeeld geeft hij al wel: de afspraken die onder meer Actiz, VGN, Divosa UWV en Regioplus hebben gemaakt om in de zorg meer mensen aan te nemen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Zo’n soort aanpak zou misschien ook best iets kunnen zijn voor de kinderopvang, aldus Koolmees. Bovendien komt het kabinet ook nog met meer geld voor enerzijds scholing van mensen met een hoge kans op langdurige werkloosheid, en anderzijds voor meer persoonlijke dienstverlening door het UWV.
#5. Bekijk oplossingen per sector
De problematische personeelstekorten gelden niet de hele arbeidsmarkt. Het is ‘vooral een sectorale of beroepsgerelateerde uitdaging’, constateert de minister. Niet heel prettig voor hem: het zijn heel vaak juist beroepen waar de overheid zelf werkgever is waar er problemen zijn (of waar de overheid de randvoorwaarden voor werkgevers ‘sterk beïnvloedt’, zoals de zorg en het onderwijs). En dus ‘past daar een actievere rol’, zegt hij.
‘Als een sector aanklopt, wil ik best kijken of en hoe wij de werking van de arbeidsmarkt daar kunnen verbeteren’
Voor de zomer zal het kabinet dan ook nog naar buiten komen met ‘strategisch personeelsbeleid voor het Rijk’, belooft Koolmees alvast. Maar voor bedrijven en sectoren in de marktsector is hij ‘terughoudender’. ‘Dat is in eerste instantie een verantwoordelijkheid voor werkgevers zelf’, schrijft hij. Alhoewel hij wel toezegt dat als een sector bij hem aanklopt, dat hij dan best wil bespreken ‘of en hoe wij als overheid de werking van de arbeidsmarkt ten aanzien van die sector kunnen verbeteren.’ In de bouw is dat bijvoorbeeld al best goed gelukt, aldus Koolmees.
‘Ik wil geen tijdelijke actiestand meer’
Of de combinatie van deze maatregelen ook in de ogen van de Tweede Kamer goed genoeg is om de krapte aan te pakken? Dat moet nog even worden afgewacht. Maar Koolmees heeft er in elk geval vertrouwen in. En bovendien, zo besluit hij zijn brief: ‘Mijn streven is dat we in de toekomst bij veranderende economische omstandigheden niet in de tijdelijke actiestand schieten, maar een arbeidsmarkt hebben die soepel werkt en waarin vraag en aanbod elkaar snel en makkelijk vinden.’